Retour Kaunas

Hoe ik in Litouwen terecht kwam en hoe het verder ging

In 2008, negen jaar geleden, huurden we een woning en atelier in Berlijn: een mooie manier om in de zomer twee maanden geconcentreerd te kunnen werken. Ik werkte in het atelier van Almyra, een uit Litouwen afkomstige kunstenaar die in Berlijn woont. Tussen de boeken in haar boekenkast ontdekte ik een catalogus van de Kaunas Textiel Biënnale. Ik was nieuwsgierig en stuurde de organisatie een mail met een link naar mijn website. Er kwam al snel antwoord. Er was wel interesse maar – helaas – bijna geen geld, en omdat ik er geen trek in had om zelf voor transport te moeten zorgen, liet ik het er verder maar bij zitten.
Er kwam nog af en toe een uitnodigingsmail, maar verder hoorde ik niets meer. Een paar jaar later (2014) kreeg ik een mail met de vraag of ik geïnteresseerd zou zijn om mij aan te melden voor Art-Cart, een website waar je kunst kan kopen en verkopen en na een poosje bleek ik door de bezoekers van de site gekozen te zijn tot winnaar van de Art-Cart prijs. Joepie! Ik had een solotentoonstelling in een ruimte van de Kaunas Picture gallery in Kaunas gewonnen. Dat was leuk tot ik de foto’s van de tentoonstellingsruimte zag: geen museumzaal, maar meer een soort gang of hal zonder wanden waar iets kan hangen. Ik zag af van de tentoonstelling. Toch kreeg ook dit weer een staartje.

Ana Čižauskienė, de beheerder van Art Cart nodigde me uit voor de Kaunas Biënnale 2015, waarvan Nicolas Bourriaud de curator was. Er was een centrale expositie in Paštas, een leegstaand postkantoor, en ik mocht een ruimte van 150 m2 vullen in de voormalige leegstaande Drobė textiel fabriek. In de drie weken dat ik in Kaunas was, maakte ik een grote installatie gemaakt van stoffen uit Kaunas, geïnspireerd op het verleden van het gebouw en een paar dagen voor de opening kreeg ik het idee om acteurs of dansers uit te nodigen om in en met de installatie een korte vrijwel, geïmproviseerde voorstelling te maken.

foto’s van de repetitie Orinta Znojevai

Zo kwam ik in contact met Birutė Letukaitė, artistiek directeur van AURA dance theatre, een jong ambitieus en internationaal opererend dansgezelschap. Zij nodigde mij uit naar hun studio te komen, waar tien dansers voor mij ‘auditie’ deden en ik kon zomaar vijf dansers uitzoeken. Na hun maten te hebben opgenomen, ging ik direct aan de slag, want veel tijd was er niet meer om vijf kostuums te naaien. In de tussentijd werkten de dansers in mijn installatie aan de voorstelling. Op een doodnormale dinsdagavond om 18.00 uur was de presentatie. In Nederland verwacht je niemand rond die tijd, maar het werd druk, eigenlijk te druk, en een gedeelte van de installatie verdween zo’n beetje tussen het publiek. Opwindend en goed was het wel, zoiets had ik nog nooit gedaan, en in een andere context zou ik het misschien ook wel nooit gedaan hebben.

Een half jaar daarna nodigde Ana mij uit voor een solopresentatie op de kunstbeurs in Vilnius (juni 2016). Een belangrijke beurs, niet zo zeer vanwege de verkoop, maar vooral omdat het een ontmoetingsplek is voor alle kunstinitiatieven in de Baltische Staten. Mijn foto’s waren te zien en elke dag werd mijn performance overheard at the artfair twee keer uitgevoerd: drie levende, stilstaande, sculpturen voeren een gesprek over hoe het is om een kunstwerk en onderdeel van een kunstbeurs te zijn. De performance werd een half jaar later nogmaals opgevoerd in Janina Monkute-Marks Museum en een jaar later tijdens een sponsordiner voor Art Vilnius 2017. Inmiddels was ik op Facebook vrienden geworden met Birutė, de artistiek leider van AURA en zij nodigde mij uit om samen te werken in een dansvoorstelling. Ik zou verantwoordelijk worden voor het concept en de kostuums, zij voor de choreografie. Geld werd aangevraagd bij het Litouwse ministerie van cultuur. Het was spannend en eng tegelijk. Mijn werk had nog nooit bewogen, tot die tijd waren het stilstaande sculpturen en foto’s.

Toch zei ik ja en een paar maanden later stuurde ik mijn voorstel op. In een skype-gesprek bleek Birutė niet erg enthousiast te zijn: zoiets had zij wel vaker gezien. Leuk vond ik dat niet, maar misschien had ik wel te veel rekening met de dansers gehouden en was het slimmer wat meer mijn eigen gang te gaan. De figuren in mijn werk zijn vaak half mens en half object, er is nooit een gezicht te zien. Hoe kun je dansen als je niet kunt bewegen en niets kunt zien, maar misschien zijn zulke handicaps ook een uitdaging.

In juni 2017 kreeg ik bericht dat het ministerie het project zou financieren. Er was geld voor het concept, mijn werkzaamheden, materiaal, vliegtickets en een dagelijkse vergoeding voor eten en drinken. Ik kon werken en overnachten in de residency van AURA. Ondertussen was ik in Amsterdam bezig met een aanpassing van het concept, dat meer aan moest sluiten bij mijn beeldende werk. Ik wilde dat het er grafisch en strak uit zou zien. De kostuums moesten sculpturaal zijn, maar er moesten ook mogelijkheden zijn voor de dansers om zich te bewegen. In eerste instantie was mij gevraagd zes kostuums te ontwerpen, maar dat werden er uiteindelijk tien. Na verschillende probeersels waar ik niet enthousiast over was viel alles op zijn plaats. De dansers zouden half sculptuur zijn en alleen de armen en het bovenlijf zouden zichtbaar blijven en alle kostuums en patronen zouden in zwart en wit worden uitgevoerd. Stoffen kocht ik in Amsterdam. Een naaimachine kon ik lenen van de directeur van de Kaunas Biënnale, mijn lockmachine kon – als ik verder niet te veel mee zou nemen – mee in mijn koffer.

Ik kon werken en wonen in de residency van AURA: een woonkamer met keuken en bed, een extra slaapkamertje waar ik kon naaien, een hal waar ik kon strijken en een toilet en badkamer. Op 9 oktober 2017 vertrok ik naar Kaunas, ‘s avonds kwam Birutė langs en ik liet haar mijn twee voorstellen zien. Het werd een moeizaam en demotiverend gesprek. Ze was (weer) niet enthousiast, en stelde zelfs voor een choreografie te maken met het werk dat ik een jaar eerder voor de biënnale had gemaakt. Had ik een paar maanden voor niets gewerkt? Ik vond zelf dat ik wel op een goed spoor zat. Na een slapeloze nacht ging ik met de twee kostuums naar de dansstudio. Twee dansers trokken het aan en begonnen te bewegen en ik had niet voorzien dat de kostuums zoveel mogelijkheden in zich hadden. Ook Birutė werd enthousiast en ze verontschuldigde zich dat ze te snel met haar oordeel was geweest. Het concept werd in overleg nog een beetje bijgesteld.

foto’s van de repetitie Orinta Znojevaitė

De dansers beginnen als sculptuur, de benen onder een soort van lange rok, het hoofd bedekt, het bovenlichaam in een T-shirt en langzamerhand wordt het kostuum afgepeld en
blijft een korte broek over, ieder in een andere kleur, de mannen een bloot bovenlichaam en de vrouwen een elegante zwarte BH.

Ik was blij dat ik verder kon, maar het zou nog een hele klus worden om de tien kostuums op tijd af te hebben, want de overige acht kostuums moesten nog gemaakt en ontworpen worden. Een kostuum stelt andere eisen dan een sculptuur. Alle naden moeten sterk zijn, zodat de dansers niet bij de eerste beweging uit hun broek scheuren. Knopen mogen niet knellen, alles moet op maat zijn. Het werden lange dagen, maar in de weken dat ik er was regende het bijna aan een stuk door. Goed weer om te werken en op de een na laatste dag waren de kostuums, hoofdbedekkingen, T-shirts en korte broeken klaar. Alles werd gepast en het was mooi te zien hoe de kostuums de dansers dwingen slechts kleine subtiele bewegingen te maken. Zodra ze te veel doen, struikelen ze, maar ik sta versteld van alle mogelijkheden die ze desondanks uit de kostuums halen. Ik vind het jammer dat ik niet bij de repetities aanwezig kon zijn: een blessure van een danseres gooit roet in het eten en de première die op 25 november zou moeten plaats vinden wordt uitgesteld.

Ik moet terug naar Amsterdam en zo nu en dan zie ik een foto van de repetities. Op Facebook volg ik AURA. Mijn voorstelling is maar een van hun vele projecten en ondertussen hebben ze optredens in Keulen, Münster, Tokio en Turijn. Maar op 27 januari 2018 is mijn première gepland en ga ik weer naar Kaunas. Het zou fantastisch zijn als deze voorstelling ook uitgevoerd zou worden in Nederland.

Het is grappig hoe een catalogus in Almyra’s boekenkast zoveel te weeg heeft gebracht en uiteindelijk geleid heeft tot deze dansvoorstelling.

www.gudakoster.nl
www.aura.lt
https://vimeo.com/256564138