Niet te vergeten
Hoe een beeldend kunstenaar zich verhoudt tot zijn omgeving zie je in diens werk. Wie de laatste jaren rondliep op kunstmanifestaties als de Biënnale van Venetië of de documenta in Kassel, ziet dat die verhouding vaker wel dan niet is ingegeven door maatschappelijk engagement. Hedendaagse kunstenaars verbinden zich geregeld aan maatschappelijke thema’s, groot en klein, en duwen toeschouwers met hun neus op die thema’s.
Hoe zit dat bij kunstwerken die naast kunst ook monument zijn? Hoe betrokken moet een kunstenaar zijn als die een monument maakt? En voor wie wordt het monument gemaakt? De opdracht voor het maken van een monument komt meestal vanuit overheden en dan zit er altijd lange tijd tussen de gebeurtenis die herdacht moet worden en de opdracht tot het maken van het monument dat aanzet tot collectief herdenken. En dan moet het nog gemaakt worden.
Hoe betrokken moet een kunstenaar zijn als die een monument maakt?
Soms geeft een kunstenaar zichzelf opdracht tot het maken van een monument. De kunstenaar kan dan aan de hand van een idee meteen aan het werk. Grote kans dat het resultaat daarmee rauwer, directer en oprechter wordt dan bij een opdracht vanuit een overheid het geval zou zijn. Een voorbeeld is Grenfell van Steve McQueen. Hij maakte een monument voor de nabestaanden van de brand op 14 juni 2017 in de vierentwintig verdiepingen tellende Londense Grenfell Tower, waarbij tweeënzeventig mensen om het leven kwamen en zevenenzeventig ernstig gewond raakten. Het werk, de vierentwintig minuten durende film Grenfell die de afgebrande toren in al zijn rauwheid laat zien, ging in première in een Londense galerie en werd aangekocht door twee Londense musea.
Soms geeft een kunstenaar zichzelf opdracht tot het maken van een monument
Niet iedere kunstenaar kan zichzelf een dergelijke opdracht geven en die ook nog uitvoeren. Mc Queen kon dit doen omdat hij bekend is en de middelen heeft. Gelukkig zijn er ook kunstenaars die het met minder middelen toch voor elkaar krijgen een monument te maken. Zo realiseert Ida van der Lee ieder jaar op het Amsterdamse Kastanjeplein een monument voor de Joodse inwoners die na de oorlog niet meer terugkwamen naar hun de buurt. Dit verhaal over herdenken hoort u in de vierde aflevering van onze podcast Wat doet dat hier?
Vaak is het bij monumenten echter wachten op de overheid
Vaak is het bij monumenten echter wachten op de overheid. Dat duurt lang en in de tussentijd worden details en emoties deels vergeten. Misschien willen overheden soms wel dat we vergeten. McQueen is ervan overtuigd dat het geval was bij de ramp met de Grenfell Tower en kwam daarom zo snel als hij kon in actie.
Je zou willen dat bij zware gebeurtenissen, rampen, standaard direct een opdracht aan een kunstenaar wordt gegeven, budget erbij en dat is het. Geen briefing, geen randvoorwaarden, behalve dan dat er gedurende het hele proces van maken, vertonen en nazorg met maximale integriteit en respect wordt gecommuniceerd met slachtoffers en nabestaanden.
Dutch 
English