Bevragen en herzien

Dichter en toneelschrijver William Shakespeare raakte aan dit onderwerp met zijn inmiddels wereldberoemde regel uit het laat 16e-eeuwse Romeo en Julia: “What’s in a name? That which we call a rose. By any other word would smell as sweet”. Dat is natuurlijk zo, met elke andere naam zou dezelfde associatie worden opgeroepen als nu het woord ‘roos’ doet. Het gaat niet om het woord, maar om de betekenis ervan, de betekenis die het krijgt door wat het is, niet door hoe het wordt genoemd. Zo krijgt politicus Baudet geen andere betekenis door de betekenis van zijn naam –‘baudet’ betekent ‘ezel’ in het Frans– hoewel die betekenis bij veel mensen misschien wel een reactie oproept. Ook titels van kunstwerken hebben de betekenis die ze verwerven. Magritte vroeg geregeld zijn vriendenclub namen te verzinnen voor zijn nieuwe werken. Die werden wellicht in staat van meligheid bedacht en kregen in de loop der tijd hun betekenis, al was het maar die van een mysterie.

Het bevragen van een betekenis zit in de natuur van de meeste kunstenaars. Trouwens ook in die van filosofen en wetenschappers. Een belangrijke eigenschap, het kunnen bevragen, dingen niet altijd voor lief nemen, voor wat ze op het eerste gezicht lijken te zijn en altijd kritisch blijven, zodat je ook kunt herzien. In die zin hebben kunstenaars een belangrijke maatschappelijk rol, die nog belangrijker kan worden wanneer kunst veel meer mensen bereikt, zodat ook zij worden uitgenodigd de dingen te bevragen om ze te kunnen herzien. Een goede remedie tegen het succes van populisme.

Mede op verzoek van de minister van Cultuur bevroeg de Raad voor Cultuur het huidige cultuurstelsel en doet hij voorstellen deze te herzien. Dat kwam niet uit de lucht vallen. Veel van de vragen die de minister bij de raad neerlegde, zoals die over kunstenaarshonoraria, talentontwikkeling en inclusiviteit, zijn oorspronkelijk (mede) afkomstig van kunstenaars. Die zich vanuit hun zijn en professie blijven verwonderen, los van betekenis.