PE5 – Post Erasmuslaan 5

Artist Statement

Verweerde, verbleekte, vervaagde of verkleurde objecten fascineren mij omdat de tijd er zijn sporen op heeft achtergelaten. Door deze objecten in combinatie met geometrisch abstracte vormen te gebruiken ontstaat er een beeldtaal die los van de werkelijkheid naar zichzelf verwijst. ‘Oud’ inspireert mij zo tot nieuw. In mijn collages werk ik met mixed media:gevonden papier en karton, tape, gesso, acrylverf, marker, potlood, ballpoint… waarbij ik mij richt op vorm, lijn, kleur, compositie en structuur. Omdat ik in mijn werk steeds meer naar een minimalistische vormgeving zoek, was ik benieuwd wat een artist in residence in een pand van architect Gerrit Rietveld (“Ik hou zo ontzaglijk van eenvoudige dingen”) voor mijn beeldend werk zou kunnen betekenen.

Op weg naar PE5

De snelste OV-verbinding tussen mijn woonplaats Huizen en PE5 in Utrecht is de Transdev spitsbuslijn 200 van Huizen via de A27 naar Utrecht Science Park. In Utrecht stap ik uit bij bushalte Rijnsweerd Zuid aan de Archimedeslaan tegenover het voormalige gebouw van de Stichting Opleiding Leraren, beter bekend als ‘de SOL’, waar ik de opleiding Leraar Tekenen en Handvaardigheid heb gevolgd. Het nu leegstaande gebouw staat al jaren op de slooplijst om – zoals op een billboard staat afgebeeld – plaats te maken voor een nieuwe studentencampus met tweeduizend woningen, winkels en horeca (door de stikstofcrisis is de bouw echter voorlopig uitgesteld.) Vanaf de bushalte loop ik door de woonwijk Rijnsweerd Zuid naar PE5 aan de Erasmuslaan 5.

Aan het begin van deze korte wandeling kom ik langs het beroemde Woonhuis de Waal van architect Ton Alberts, in 1978 zijn eerste organische architectuur ontwerp. Met de opdrachten die daarop zouden volgen werd Alberts met zijn architectenbureau Alberts & Van Huut bekend als de belangrijkste vertegenwoordiger van de organische architectuur in Nederland.

Het bouwproces van Woonhuis de Waal heb ik als student op de voet kunnen volgen omdat de bouwlocatie zich direct tegenover het SOL-gebouw bevond. In 2001 is het bijzondere woonhuis vanwege lekkageproblemen gedeeltelijk voorzien van titanium platen. Hierdoor veranderde de uitstraling aanzienlijk en kreeg het in plaats van de oorspronkelijke bijnaam ‘het Zandkasteel’ de nieuwe bijnaam ‘de Apenrots’. Verder de woonwijk inlopend ben ik na ongeveer tien minuten bijna op mijn bestemming, want ik zie de karakteristieke dakterrassen van het woonblok aan de Erasmuslaan boven de bomen uitsteken.

Centrum voor kunst en architectuur

PE5 – Post Erasmuslaan 5 is een centrum voor kunst en architectuur gevestigd in een door architect Gerrit Rietveld in 1931 ontworpen woonblok, dat tegenover het iconische Rietveld Schröderhuis ligt. Qua bouwstijl behoren de woningen niet meer tot De Stijl, maar tot het Nieuwe Bouwen. Rietveld ging zich na De Stijl meer richten op doelmatigheid. Dit paste bij het Functionalisme dat in Europa opkwam, in Nederland het Nieuwe Bouwen genoemd. Kenmerkend voor deze bouwstijl waren de grote ramen, dunne stalen kozijnen, platte daken en witgepleisterde gevels. Op het adres Erasmuslaan 5 zijn vandaag de dag verschillende creatieve bureaus gevestigd, die kennis en ervaring bundelen op het gebied van architectuur, restauratie, verbouwen en interieurarchitectuur. Zo heeft de oprichter van PE5 en directeur van Asnova Architecture, architect (bna) Ronald Willemsen er zijn werkplek.

Onder de noemer PE5 worden in dit rijksmonument exposities, rondleidingen, lezingen en huisconcerten georganiseerd en is er sinds een aantal jaren de mogelijkheid voor kunstenaars, architecten, vormgevers en ontwerpers om een periode artist-in-residence te zijn. Tijdens zo’n periode kan men werken, onderzoek doen en zich laten inspireren door de architectuur, vormentaal en het gedachtegoed van Gerrit Rietveld en door de in PE5 aanwezige creatieve werksfeer.

Op de begane grond is kunstgalerie Bos Fine Art gevestigd, gespecialiseerd in geometrisch abstracte kunst. Naast de reguliere tentoonstellingen wordt er om de twee jaar in deze galerie een artists-in-residence groepsexpositie georganiseerd.

Vooraf

Ter voorbereiding op de artist-in-residence periode heb ik eerst de vormentaal en het gedachtegoed van Rietveld bestudeerd door er veel over te lezen. Daarna ben ik lid geworden van de Rietveldhuizen VVE en heb ik meerdere Rietveldhuizen en kunstpaviljoens bezocht. Ook ben ik op bezoek geweest bij architect Bertus Mulder, die een aantal jaren met Gerrit Rietveld heeft samengewerkt en later meerdere Rietveldgebouwen heeft gerestaureerd, waaronder het iconische Rietveld Schröderhuis en het Rietveldpaviljoen in Otterlo.

Het Rietveld Schröderhuis heb ik vaker bezocht, maar nu kreeg ik de kans om buiten de reguliere openingstijden een unieke privérondleiding te krijgen van Natalie Dubois, conservator toegepaste kunst en vormgeving van het Centraal Museum Utrecht. Een betere voorbereiding op de artist-in-residence periode had ik mij niet kunnen wensen! Tijdens het inrichten van mijn werkruimte op de tweede verdieping aan de achterzijde van PE5 vond ik in een kast een aantal stalenboeken, die ik van Ronald Willemsen kon gaan gebruiken voor= mijn beeldend werk. Een mooie start voor een kunstenaar die abstracte collages maakt van gevonden papier en karton.

Ruimte voor nieuwe ideeën

Om recht te doen aan de door ‘ruimtekunstenaar’ Gerrit Rietveld gehanteerde principes van licht, ruimte en soberheid, heb ik mij tijdens het werken gericht op een zo eenvoudig mogelijke vormgeving door gebruik te maken van geometrisch abstracte vormen en een beperkt kleurenpalet. Door de plaatsing in asymmetrische composities, waarbij de vormen vaak haaks als molenwieken gepositioneerd zijn, heb ik geprobeerd om een helder evenwicht van begrenzing en openheid te realiseren.

In de ruim vier weken dat ik in PE5 heb gewerkt zijn er op die manier elf collages ontstaan. Gedurende de voorbereiding van de werkperiode was het mij opgevallen, dat Rietveld naast getekende ontwerpschetsjes als eerste visualisatie van zijn ontwerpideeën ook regelmatig eenvoudige ontwerpmaquettes maakte van stukjes karton. Dat gegeven heeft mij uitgedaagd om met verzamelde kleine kartonnen doosjes een aantal driedimensionale collages te maken.

Terugkijkend ben ik blij met de uitkomst van deze artist-in-residence periode. De vormentaal van Rietveld heeft mij met succes geïnspireerd tot een meer minimalistische vormgeving. Een maandlang werken in de door architect Rietveld ontworpen woning heeft mij letterlijk ruimte opgeleverd voor nieuwe ideeën, vormen en betekenis.

Artists-in-residence groepsexpositie

Onder de titel MAAK RUIMTE exposeerden de beeldend kunstenaars Gerard van der Horst, Ernst van der Vecht, André Brocatus en Cor van der Meijden van 10 februari tot 5 maart 2023 hun tijdens een artist-in-residence periode gemaakte beeldend werk in de galerieruimte van PE5 Post Erasmuslaan 5 Utrecht. MAAK RUIMTE verwijst naar het feit dat voor deze vier kunstenaars de door architect Gerrit Rietveld ontworpen woning hun ‘maakruimte’ is geweest, de plek waar zij werk maakten als artist-in-residence. En de titel verwijst naar wat ruimtekunstenaar Rietveld zag als de materie van de architect: ruimte.

instagram.com/art_corvandermeijden