Kunst en koudwaterzwemmen

Ingrid Pasmans, beeldend kunstenaar in Amsterdam, maakt tekeningen, aquarelwerk, porselein en werken voor in de openbare ruimte. Plantvormen, botanica, antieke prenten, en het beleven van geschiedenis, tijd en natuur zijn haar inspiratiebronnen. Zij wisselt periodes in haar atelier af met educatiewerk, community-art opdrachten en artist-in-residencies. In de zomer van 2018 verbleef zij Kunstnarhuset Messen in Noorwegen.

Het is vroeg in de ochtend, ik loop door de lange gangen in het grote stille gebouw van Kunstnarhuset Messen. In de keuken pak ik mijn lege jampot, vul hem met thee, stap naar buiten en sta in de Noorse natuur. Ik loop het kleine grasveldje over, tussen de bomen door, dan klauter ik over een glibberige platte rots en sta ik op een klein kiezelstrand aan de rand van het immense fjord. Adembenemend, overweldigend, majestueus en elke ochtend anders.

In de keuken pak ik mijn lege jampot, vul hem met thee.

Bergruggen schuiven achter elkaar door in tinten blauw en grijs. Een atmosferisch perspectief ten voeten uit. Ik neem een slok hete thee om mijn buik te verwarmen, trek mijn trui uit en loop in waterschoenen en badpak in één keer het ijskoude water in. Doorademen! Ik zwem acht keer heen en weer van rots tot rots en na tien minuten ga ik het water uit, super wakker en fris, vuurrood van de kou, heerlijk! Ik drink de rest van mijn hete thee, stuur een selfie van mijn blije hoofd naar huis en mijn atelierdag begint.

Kunstnarhuset Messen, Alvik

Kunstnarhuset Messen, AlvikEinde zomer 2018 verbleef ik twee maanden in Kunstnarhuset Messen in Alvik, Noorwegen. Het kunstenaarshuis ligt op een steenworp afstand van de Hardangerfjord, een honderdtachtig kilometer lang fjord ter hoogte van Bergen. Het huis, uit het begin van de vorige eeuw, is een groot, knalrood en statig gebouw, het voormalige administratiegebouw van de nabijgelegen fabriek. Er zijn lange gangen, lege kamers, geheimzinnige kelders vol inspirerende spullen en een prachtige houten zolder voor de was! Op de begane grond bevinden zich ateliers voor de artists-in-residence kunstenaars en voor de Noorse kunstenaars. Er is ook een grafiekwerkplaats en een gemeenschappelijke ruimte op de begane grond. Op de bovenste verdieping wonen Hans Pulles en Simone Hooymans, kunstenaars en enthousiaste beheerders van deze artist-in-residence.

Er zijn lange gangen, lege kamers, geheimzinnige kelders vol inspirerende spullen en een prachtige houten zolder voor de was!

werken op de rotsen bij Kunstnarhuset Messen

Op de andere verdiepingen zijn er nog meer ateliers, lege kamers, een gemeenschappelijke keuken en een ruimte voor de vrouwenvereniging van het dorp. “Doe vooral je eigen ding” zegt Hans bij de eerste kennismakingsronde door het gebouw, “áltijd een bericht achterlaten als je de bergen ingaat, onderschat het niet” en “als je iets kunt gebruiken van de spullen uit de kelder mag je het nemen…”. Ik voel me zeer welkom. In de tweede week in Kunstnarhuset Messen vind ik een oude Noorse encyclopedie uit de jaren vijftig waar ik nog steeds gebruik van maak.

oude Noorse encyclopedie als herbarium

In het grote gebouw heeft iedereen een eigen ritme. Een enkeling start de dag met koudwaterzwemmen, anderen joggen langs de fjordwegen of maken om de dag een hike de bergen in. Theepauzes hebben we in de keuken. Ik ontmoet er beeldend kunstenaars, schrijvers en dichters uit heel de wereld. Iedereen is altijd in voor een luchtig praatje of een onverhoeds diep gesprek over kunst of het leven. De dag eindigen we vaak laat met kruidenthee of wijn in een van de ateliers. Wie de beschikking heeft over een auto is de koning, want vanuit Alvik rijden er slechts een paar bussen per dag. Het dichtstbijzijnde stadje is een uur fietsen op de leenfiets van Kunstnarhuset Messen. We maken uitstapjes naar prachtige watervallen, hoge gletsjers, een eeuwenoude eik, de indrukwekkende Kode-musea in Bergen en de brukt-butikk in Oystese.

presentatie in etalage in Odda, aquarel op papier, 300×100 cm

Ik ontmoet beeldend kunstenaars, schrijvers en dichters uit heel de wereld.

Behalve een stapel kunst- en plantenboeken lezen was mijn plan om in Kunstnarhuset Messen te werken met waterverf en om mijn beschilderd porseleinwerk verder te onderzoeken. Verblijven in het hart van het overweldigende fjord, wonen te midden van natuur zoveel groter dan ooit ervaren, werken op de rotsen met uitzicht op het fjord, het ontdekken van het koudwaterzwemmen, het waren allemaal nieuwe ervaringen voor me. Mijn werk daar in Noorwegen ging uiteindelijk over wat me voor de voeten kwam: aarde, planten en de plek zelf. Ik schilderde dagelijks door mijn atelierraam het uitzicht op het fjord en startte met het aanleggen van een Hardanger herbarium. Planten en wieren nam ik mee naar mijn atelier en vertaalde ik in tekeningen, aquarellen en een dertigdelige installatie van kleine porseleinen tegels en -blokken.

Steindahlsfossen, porselein, 10×15.x3cm

Voor het maken van het porselein was er tijd en ruimte genoeg, maar het was niet gemakkelijk om een stookplek te vinden. Ik mailde met kunstenaars in de omgeving en vond uiteindelijk een collega met een porseleinoven in de USF factory, de hippe kunstenaarsplek in het honderdvijftig kilometer verderop gelegen Bergen. Twee keer vertrok in met ’leerhard’ porselein in de bus naar Bergen. Onvoorstelbaar, in Amsterdam porselein maken en dan met de bus naar Maastricht om het te stoken… maar het werkte heel goed. Een topherinnering: ik reed terug in de bus met mijn vers gestookt porselein behoedzaam op schoot, langs het blauwe fjord in prachtig avondlicht, Ane Brun zingend in mijn oor. Bij aankomst zag ik mijn collegakunstenaars vissend op de rotsen en vertelden ze me dat ze een heerlijk warm maaltje voor me bewaard hadden in de keuken. Dit was thuiskomen.

Mijn werk daar in Noorwegen ging uiteindelijk over wat me voor de voeten kwam: aarde, planten en de plek zelf.

Elke zomer wordt er in het stadje Odda de manifestatie Oddart georganiseerd. Een jaarlijks evenement met kunst, muziek en poëzie uit de regio Hardangerfjord. Odda ligt op het uiterste puntje van het fjord en is anderhalf uur rijden en varen van Alvik vandaan. Aan ons werd gevraagd om mee te doen met de tentoonstelling. Iedereen kreeg een eigen winkeletalage toegewezen en moest vervolgens zelf het contact leggen en afspraken maken. Ik had Vesker & Klaer, een kledingwinkel. De eigenaar was aanvankelijk niet erg toeschietelijk en er was alleen plek voor een bescheiden werkje bij de ingang. Ik hoopte op meer en ontwierp een grote tekening langs de hele deurpost.

De noodzakelijke sprong naar de grote aquarellen bleken voor mij interessant en blijvend.

Inspiratiebron was het vergeten onkruid naast de winkeldeur. Het plantje vergrootte ik op papier van drieënhalve meter lang. Het werden grote zwarte gedetailleerde waterverfsilhouetten, het onaanzienlijke in de hoofdrol. Gelukkig was de eigenaar van de winkel er verguld mee en stemde zelfs in met een tweede metershoog werk aan de andere zijde van de etalage. De noodzakelijke sprong naar de grote aquarellen bleken voor mij interessant en blijvend. Sinds die tijd maak ik regelmatig grote waterverfwerken. Het uitstekend georganiseerde festival duurde een paar dagen, we gaven rondleidingen, gingen naar concerten en woonden Noorse voorleessessies bij. De organisatie regelde een gezamenlijk diner en slaapplaatsen voor alle kunstenaars. Er waren mogelijkheden genoeg voor kennismaking, gesprek en verdieping, het waren heel inspirerende dagen.

uitzicht op de Hardangerfjord vanaf zwemplek op kiezelstrand

Kunstenaars verblijven één tot drie maanden in Messen. Aan het einde van elke maand wordt een avond georganiseerd met atelierpresentaties en een borrel. Iedereen uit de omgeving wordt uitgenodigd, de mensen uit het dorp maar ook mensen uit de cultuursector van Hardanger. Het is er soms druk, soms helemaal niet. Mijn laatste presentatie werd gezien door de conservator van Museum Kabuso uit het plaatsje Oystese, 40 km verderop. Ze was heel verrast over mijn werk en vertelde bezig te zijn met een tentoonstelling over plantkunde en kunst van de Hardanger met de werktitel Hardanger herbarium. Zo bijzonder, zonder het van elkaar te weten had ik dezelfde titel aan mijn werkperiode gegeven. Het gevolg: ik werd uitgenodigd om mee te doen aan de tentoonstelling in het museum Kabuso.

museum Kabuso in Oystese, Noorwegen

Zo reisde ik in november opnieuw naar Noor- wegen om mijn werk in museum Kabuso te laten zien. De tentoonstelling bestond uit oude botanische tekeningen van negentiendeeeuwse plantkundigen, het werk van de hedendaags Noorse kunstenaar Ine Harrang en porseleinwerk en grote aquarellen van mij. Ik logeerde nogmaals in Kunsternarshuset Messen en dook wederom het ijskoude fjord in. In Nederland is mijn Noorse werk nog te zien geweest in een solo-expositie in Muiden en tot half september 2020 is er een presen- tatie in de Teekenschool van het Rijksmuseum in Amsterdam.

Hardanger Herbarium, 30 delige installatie, porselein.

Tot slot: wat zocht ik, en wat vond ik in Noorwegen? Ik zocht vooral rust en concentratie. Mijn dagelijkse leven in Nederland is druk en vol. Ik geef veel les en het leven raast maar door. Eerder werkte ik periodes in werkplaats-achtige situaties en weet hoe inspirerend dat kan zijn. Wat ik vond in Noorwegen was tijd voor contemplatie, experiment en studie. Daarbij ervoer ik een intense verbinding met de natuur.

Ik had zeker niet verwacht dat deze plek me voor altijd fernweh zou bezorgen, ik verlang nu terug naar

Ik had niet verwacht dat deze plek aan het fjord me zo zou absorberen. Ik had zeker niet verwacht dat deze plek me voor altijd fernweh zou bezorgen, ik verlang nu terug naar de koude zwemochtenden met elke dag een nieuwe start, naar duizenden tinten blauw en naar de bijzondere contacten. Mijn plan is om in de herfst van 2020 terug te gaan. Voorlopig maakt de coronacrisis alle plannen onzeker. Het is nog niet duidelijk of mijn maand werken in de Hardanger in oktober door kan gaan. Maar het is onwerkelijk hoe door corona het verlangen naar isolatie, stilte en werktijd in mijn atelier plotseling al vervuld is. Alle drukte van mijn educatiewerkzaamheden zijn vervallen en voor me ligt een geconcentreerde maar ook ongewisse atelierperiode. Geen fjord in de buurt, maar wel af en toe een koude ochtendzwem in de Amstel.

presentatie Museum Kabuso, Oystese Noorwegen

Elk jaar is er een open call en kun je solliciteren naar een werkplek in het paradijs.

www.KHMessen.no
www.ipasmans.nl
#ingridpasmans2018

Meer Columns

ADVERTENTIES