Residentie CAP

Beeldend kunstenaar uit Nederland
Ik zat aan het hoofd van een lange tafel op het erf van een zeepfabriek. Aan weerzijde van de tafel zaten vele mensen, een grote familie bestaande uit diverse families. De zon scheen uitbundig en de sfeer was vreugdevol. Boven een vuur werden vijf schapen en een geit geroosterd. Ik was geïntroduceerd als een beeldend kunstenaar uit Nederland, waarna er vriendelijk werd geknikt en er geen vragen werden gesteld; ik was welkom. Het was crisis, maar niet tijdens Pasen, het belangrijkste feest in het conservatieve orthodoxe Griekenland.

Drie maanden daarvoor was me op een opening in De Service Garage, een Amsterdamse kunstenaarsinitiatief met tentoonstellingsruimte waarvan ik deel uitmaak, gevraagd of ik belangstelling had om op korte termijn een periode te resideren in Korinthe, Griekenland. Hier was een nieuw initiatief opgezet, het Corinth Art Platform, kortweg CAP. CAP was aan het begin van 2014 ontwikkeld door Kali Nikolou, een Griekse kunstenares die in Nederland, Duitsland en Griekenland woont en werkt. CAP heeft tot doel de sociale rol van de kunstenaar in de maatschappij te onderzoeken en het culturele leven in de stad meer divers te maken en nodigt daartoe een- of tweemaal per jaar een buitenlandse kunstenaar uit voor een werkperiode van twee maanden in Korinthe.

Korinthe
Korinthe is een kleine provinciestad met momenteel 70.000 inwoners en een beperkt cultureel leven, maar een zeer rijke geschiedenis. Tijdens een oorlog met de Romeinen werd de stadstaat verwoest, maar uit bewondering voor de Griekse cultuur werd Korinthe door Julius Caesar herbouwd en groeide het uit tot de belangrijkste stad in Zuid Griekenland. De overblijfselen van de oude stad zijn heden ten dage een grote toeristische trekpleister. Voor het overgrote deel van de hedendaagse bevolking begint en eindigt kunst dan ook bij een klassieke sculptuur van een Griekse God of Godin.

Ik was meteen enthousiast over het idee in Korinthe te werken. Mijn belangstelling voor sociale structuren en systemen is een constant element in mijn werk. Ik analyseer de onderliggende processen, waarvan hiërarchie, macht en verlangen belangrijke bestanddelen zijn. Ik was erg nieuwsgierig of ik kon werken binnen de sociale structuur in Korinthe. De financiële crisis heeft vooral de onderste lagen van de Griekse bevolking getroffen en de maatschappelijke effecten daarvan moesten in Korinthe, waar voornamelijk arbeiders wonen, zichtbaar zijn.

Corinth Art Platform
Na aankomst verzekerde Kali me dat er niets van me verwacht werd. Mijn verblijf diende ter oriëntatie, waarna het initiatief verder ontwikkeld zou kunnen worden. Deze vrije rol stond in contrast met het grote aantal mensen die bij CAP betrokken waren, de mensen die over het initiatief gehoord hadden en snel met me in contact wilden komen. Allen stelden direct of indirect dezelfde vraag: “wie ben je en wat ga je voor ons doen?” Deze belangstelling kwam voort uit een nieuwsgierigheid naar eigentijdse beeldende kunst. De stad heeft een groot aantal architecten en een aantal muzikanten die samen de culturele elite vormen, maar de residentie was iets geheel nieuws. En iets nieuws kan tot verandering en daarmee mogelijk tot verbetering leiden.

Het was verkiezingstijd, er moest een burgemeester worden gekozen. Aangezien een Griekse burgemeester alle wethouders benoemt, heeft de burgervader (of -moeder) tijdens de ambtsperiode van vijf jaar veel macht. Voor de verkiezingen was een brede belangstelling, want de beloftes van verbetering spraken velen aan. Volledige politieke onafhankelijkheid is voor een bedrijf, instituut of instelling in Korinthe zeer moeilijk te bewerkstelligen. Aan ondernemers, bestuurders en initiatiefnemers wordt constant getrokken door politieke partijen met de vraag of ze iets voor hun kandidaat kunnen doen met de belofte dat ze hier na de overwinning wat voor terug krijgen. Dus rond de kandidaten lopen een hoop ja-knikkers en meelopers rond. Zij zouden graag voor de verkiezing de uitslag willen weten zodat ze voortijdig mee kunnen schuiven richting de winnaar.

CAP is onafhankelijk, en wordt dus niet financieel gesteund door de lokale politiek omdat er anders een rendement voor een politieke partij zou moeten zijn. Het initiatief wordt volledig gefinancierd door particulieren, het appartement door een plaatselijke mecenas, de vliegtickets door een aantal bedrijven en de materiaal- en productiekosten door de leveranciers en donateurs. De studio bevindt zich in een klein cultureel centrum dat een overblijfsel is van de Occupy-beweging in 2012. In dit centrum worden taalcursussen en fotografieworkshops gegeven doorvrijwilligers en is er een wekelijkse filmavond. Het centrum bevind zich in een klein gebouw waarin ook een zeer vriendelijke Afghaanse vluchteling zijn verblijfsvergunning afwacht. Resideren bij CAP is hierdoor een zeer sociale aangelegenheid, er zijn constant mensen op je heen en ze hebben hoge verwachtingen, al laten ze dat meestal niet expliciet blijken. Hierdoor had ik een constante feedback op mijn ideeën en projecten.

Social Institute
Na een week rondgeslenterd te hebben om en door de stad, besloot ik de input die ik van mijn nieuwe omgeving kreeg te ordenen. Ik richtte hiervoor het Social Institute op. Dit instituut was gevestigd in een klein, ongebruikt huisje van de plaatselijke taxidienst op een centraal plein. Voor vier dagen transformeerde ik dit tot een kantoor waar de Korinthiërs hun mening, ideeën en verwachtingen kwijt konden. Centraal stonden algemene vragen als: wat vindt u van de stad? Waar bent u trots op? Wat is er de afgelopen jaren veranderd en wat zou er veranderd moeten worden? Welke functie kan kunst hebben voor de stad? De eerste dag had-den de twee lokale televisieomroepen, behorend tot politiek rechts en links, direct een nieuws-item aan de aanwezigheid van het instituut besteed, waardoor er de volgende dagen veel aanloop was bij het kantoor, dat eruit zag als een van de vele verkiezingsstands.

Er werd over politiek gediscussieerd, over de economie, over Europa – Merkel werd verafschuwd, vroeger en nu werden vergeleken en ook het weer werd besproken. Veel mensen vonden dat de werkgelegenheid verbeterd kon worden door meer toerisme en dat een onafhankelijk cultureel platform voor muziek, dans en beeldende kunst de stad zou kunnen verrijken. Opvallend vond ik dat nagenoeg iedereen door de crisis de sociale verschillen sterker voelde en dat men (financiële) problemen uit trots alleen binnenhuis besprak.

Tijdens mijn wandelingen door de stad vond ik het zeer opvallend dat het straatbeeld in Korinthe gaten bevatte. Er waren drie soorten gaten: het ontbreken van een gebouw op een plaats waar overduidelijk eens een gebouw had gestaan; de start van nieuwbouw waar het door gebrek aan geld bij een betonnen skelet is gebleven; en (half)voltooide betonnen geraamtes waarbij één of meerdere verdiepingen volledig voltooid zijn. Er heerste algemene schaamte over deze stedelijke imperfecties die overduidelijk het gevolg waren van de economische crisis. Deze schaamte wilde ik benoemen en verminderen.

Bouwborden
Op drie locaties in de stad plaatste ik borden die leken op de bouwborden die te vinden zijn aan de rand van een bouwterrein en waarop de opdrachtgever, uitvoerder, financiers, en de functie van het te bouwen gebouw vermeld zijn
en waarop een impressie van het voltooide object te zien is. De drie door mij voorgestelde gebouwen waren gemodelleerd naar de onvoltooide betonnen skeletten en bevatten, respectievelijk, een tekst over een te bouwen Tourist Information, een Creatief Cultureel Centrum en een Instituut voor Sociale Interactie en Wederzijds Begrip.

Naast de bouwborden fotografeerde ik alle solitair staande betonnen skeletten van de stad. Velen waren prachtig; als gigantische modernistische sculpturen stonden zij op pleinen, vlaktes of langs het strand. De foto’s van een aantal van deze geraamtes bewerkte ik, waarbij ik de betonnen structuren op sokkels op grote Europese pleinen plaatste, waardoor ze gepresenteerd werden in een tentoonstellingscontext. De bewerkte foto’s presenteerde ik op de gefotografeerde gebouwen. Buurtbewoners reageerden verbaasd, maar overwegend enthousiast op de nieuwe zienswijze.

Waardering
Terwijl de financiële status van Griekenland tijdens mijn verblijf van een C+ naar een B- ging, mede doordat ambtenaren 40% procent loonreductie kregen en het uurloon van een arbeider op vier tot vijf euro bleef liggen, terwijl het prijsniveau van het dagelijks leven op Nederlands niveau lag, werd mijn aanwezigheid gewaardeerd en zowel financieel als in aangeboden tijd breed gedragen. Wel voelde ik soms enige gêne als ik deze kostbare gedoneerde euro’s besteedde aan mijn werk.

De energie, gastvrijheid en betrokkenheid waarmee ik omgeven werd tijdens mijn verblijf in Korinthe waren fantastisch. Als je een residentie zoekt waar je goed gefinancierd en in alle rust je werk wilt ontwikkelen, kan je beter ergens anders opteren. Tijdens de residentie aan CAP ervoer ik constant belangstelling, enthousiasme en kritiek van mijn omgeving. Het werk werd mede door en voor deze mensen gemaakt. De verwachting en betrokkenheid waren groot. Niet eerder voelde ik zo urgent de vraag: wat is de sociale functie van beeldende kunst, wat heb je eraan en wat mag het kosten?

www.arikvisser.com
www.corinthartplatform.com