’t Huis van de Liefhebber

In 2019 overleed kunstenaar Tinus Derks onverwachts. Hij woonde en werkte vrijwel zijn hele leven in Helmond, op zijn studietijd aan de St. Joost in Den Bosch na. Zijn wens om een plek te bieden aan het werk van iedereen die zich kunstenaar voelt, is onlangs in vervulling gegaan. Zijn broer, zus en twee hele goede vrienden hebben ’t Huis van de Liefhebber opgericht.

Die goede vrienden zijn Julienne Tullemans, curator bij Cacaofabriek Expo, en Ine van de Ven, kunstenaar en cultuur coördinator in het nabijgelegen Son en Breugel. Als ik ze spreek vertellen ze dat wat er in Helmond gebeurt op het gebied van de hedendaagse beeldende kunst, vrijwel altijd initiatieven van kunstenaars zelf zijn. Er is sinds de jaren 80 een grote groep kunstenaars actief, waaronder Tinus Derks. Deze groep, destijds dertigers, maakt nu nog steeds plannen. In Helmond is dat dé manier om tot aanbod van beeldende kunst te komen, er zijn nauwelijks andere mogelijkheden om werk te laten zien.

een plek bieden aan het werk van iedereen die zich kunstenaar voelt

Een goed voorbeeld is de Cacaofabriek. In 1993 trok de toenmalige Stichting Beeldende Kunstenaars Kring Helmond in de voormalige fabriek en creëerde daar werk- en expositieruimtes. Dat groeide in 2000 uit tot Stichting De Nederlandse Cacaofabriek, een broedplaats voor jonge kunstenaars uit heel Nederland. In 2008 verwoestte een grote brand atelierruimtes en kunstwerken. Het pand werd daarna gerenoveerd. In 2013 werd Cultureel Centrum De Cacaofabriek geopend, een door de gemeente gesubsidieerde instelling met een poppodium, filmzaal, expositie-ruimte en een brasserie. Cacao Expo is nu een presentatie-instelling die ruimte en gelegenheid biedt voor de ontwikkeling en groei van professionele beeldend kunstenaars. Het expositieprogramma is divers: van jonge, net afgestudeerde kunstenaars tot ervaren toonaangevende kunstenaars, in alle media. Tullemans is verantwoordelijk voor het tentoonstellingsbeleid. Ze hoort bij die grote groep actieve kunstenaars. Bij openingen zijn ze er vrijwel altijd. Met elkaar voelt men zich nog steeds verantwoordelijk voor wat er gebeurt op het gebied van beeldende kunst in Helmond.

Derks was een ideeënkunstenaar en wars van de zogenoemde gevestigde orde

Deze proactieve manier van samenwerken en de grote mate van collegialiteit, was Tinus Derks op het lijf geschreven. Altijd bereid tot meedenken met een bevriende kunstenaar. Bij een opening, lezing of debat was Derks er steevast. Zijn eigen kunstenaarschap was bij tijd en wijle een worsteling. Zijn kunst vond hij nooit af, ook als hij in opdracht werkte. Hij bleef objecten, tekeningen of schilderijen toevoegen en weghalen. Of hij vroeg om bijdragen van andere kunstenaars en voegde die toe. Derks was een ideeënkunstenaar en wars van de zogenoemde gevestigde orde. Tullemans en Van de Ven vertellen dat zijn werk kwalitatief goed genoeg was voor die zogenoemde gevestigde orde maar dat het karakterologisch niet bij hem paste. Hij leefde en werkte volkomen autonoom. Zijn vrijheid om wel of geen kunst te maken ging voor hem boven alles. Dat hij dan regelmatig krap bij kas zat nam hij op de koop toe. Derks was daarnaast veel op stap. Hij liep uren door Helmond en bezocht en route de ateliers van vrienden.

Na zijn overlijden werd er in 2020 onder de titel ’t Huis van de Liefhebber een tentoonstelling gemaakt in Cacao Expo over zijn leven en werk. De titel verwijst naar het plan waar hij mee bezig was: een huis in de stad waar mensen die een kunstvorm beoefenen hun werk kunnen laten zien. Derks was namelijk fel tegen het fenomeen ballotage. De tentoonstelling in De Cacaofabriek was een postume eerste aanzet. Familie en vrienden hebben er een vervolg aan gegeven. ‘t Huis is er nu. Voorlopig zitten ze in een pand aan de Watermolenwal, maar ze weten dat ze daar niet lang kunnen blijven. Dat maakt ook niet uit, ’t Huis is ook prima als pop-up plek verder te ontwikkelen. Sterker nog, dat past heel goed bij het plan. Derks zwierf immers ook graag door de stad. Als kunstenaar heeft hij zich aan niets gecommitteerd, behalve aan Helmond. Het plan sluit toevalligerwijs goed aan bij de wens van de gemeente om het stadscentrum te verlevendigen. Er is veel leegstand en dat heeft invloed op hoe de publieke ruimte beleefd wordt. Een plek waar publiek als vanzelf naar toe gezogen wordt, is dan ook zeer welkom. De gemeente ondersteunt de broedplaats financieel.

Een plek waar publiek als vanzelf naar toe gezogen wordt, is zeer welkom

Op 15 september jongstleden ging ’t Huis open voor publiek en het was, zoals altijd, bomvol. Vrienden en familie én die toevallige passant die Derks zo graag wilde bereiken, waren er. Iedereen die wil exposeren kan zich bij de organisatie melden. Er zijn echter al zoveel aanmeldingen, vertellen Tullemans en Van de Ven, dat het onmogelijk is om iedereen ook daadwerkelijk te laten exposeren. Tinus, hoe lossen we dit op? hebben ze zich al meermaals afgevraagd. De theorie botst met de praktijk maar zorgen maken ze zich niet. Ze houden zich aan het plan om niet te balloteren en doen het met de mogelijkheden die er wél zijn. Zo doen ze het in Helmond al sinds de jaren 80 en zo zal het voorlopig blijven.

thuisvandeliefhebber.nl