Samenwerken met een galerie

Beeld: Irene van de Mheen, Poste restante
Bij elke column in de serie rechtReeKs kiest de Kunstenbond een passende afbeelding gemaakt door één van haar aangesloten kunstenaars, die geen relatie heeft met de kwesties in het artikel.

Als jurist heb je de afspraken het liefst tot in het kleinste detail op papier. Dat dit niet altijd reëel is weet ik. Ook – en misschien zelfs vooral – in de wereld van de beeldende kunst. 

Neem de samenwerking tussen beeldend kunstenaars en galeries. Daarbij wordt veel met mondelinge afspraken gewerkt. Vaak gaat dat goed, maar soms loopt het spaak en dan kun je daar als kunstenaar goed de dupe van worden. Bijvoorbeeld als er sprake is van een misverstand, als de afspraken niet worden nagekomen of er iets anders misgaat. Was het met de galerie afgesproken percentage nou mét of zonder de korting die de galeriehouder aan de klant heeft gegeven? Kun je zomaar overstappen naar een andere galerie? En wie is er verantwoordelijk voor de schade die tijdens de opening aan je werk is ontstaan? 

Neem de samenwerking tussen beeldend kunstenaars en galeries. Daarbij wordt veel met mondelinge afspraken gewerkt

In al dit soort gevallen bieden schriftelijke afspraken meer houvast. Zowel de kunstenaar als de galerie kunnen teruggrijpen op de overeenkomst en daarmee de andere partij op diens verantwoordelijkheid wijzen. Dat kan veel vervelende discussies, tijd en geld schelen. 

Na dit pleidooi voor het maken van schriftelijke afspraken, is het misschien wat onverwacht om nu ineens te stellen dat er niet per se een schriftelijke afspraak hoeft te zijn om een specifieke overeenkomst te kunnen hebben. Toch is dat zo. In het recht is de feitelijke gang van zaken doorslaggevend. Oftewel: de manier waarop er wordt samengewerkt bepaalt welke overeenkomst er tussen partijen bestaat. 

Terug naar de samenwerking kunstenaar en galeriehouder. Juridisch gezien is deze relatie best complex omdat er, afhankelijk van de werkwijze, verschillende soorten overeenkomsten van toepassing kunnen zijn. Vaak zal er sprake zijn van een redelijk vrijblijvende bemiddelingsovereenkomst. Hierbij bemiddelt de galerie bij de verkoop van kunstwerken door de kunstenaar aan de klant. Maar als de samenwerking enige tijd voortduurt, kan er ook een agentuurovereenkomst bestaan. 

de manier waarop er wordt samengewerkt bepaalt welke overeenkomst er tussen partijen bestaat

De kantonrechter heeft dit onder meer bepaald in de zaak Andriesse – Van Meene. Fotografe Van Meene had na drie jaar de samenwerking met galeriehouder Andriesse opgezegd. Andriesse spande een zaak aan. Hij stelt dat Van Meene een opzegtermijn van vier maanden had moeten hanteren en krijgt gelijk. De rechter nam aan dat er een agentuurovereenkomst bestond omdat de relatie een duurzaam karakter had. De vordering van ruim 34 duizend euro werd toegewezen. 

Kenmerkend voor een agentuurovereenkomst is dat deze niet zomaar kan worden opgezegd. Als er niets is afgesproken, zoals in het geval van Van Meene, dan moet er een opzegtermijn van minimaal vier maanden in acht worden genomen. Bovendien kan de galerie recht hebben op een zogenaamde goodwill vergoeding. Hou je je niet aan de opzegtermijn dan kun je een forse schadevergoeding zijn verschuldigd.

Het lastige is dat een relatie die eerst ‘gewoon’ om bemiddeling gaat, door verloop van tijd een agentuurovereenkomst kan worden waarvoor veel strengere regels gelden. Ga daarom zorgvuldig te werk als je overweegt van galerie te veranderen. 

Hou je je niet aan de opzegtermijn dan kun je een forse schadevergoeding zijn verschuldigd

Een in beide samenwerkingsvormen veel voorkomende situatie is consignatie. Ook dat is een punt van aandacht. Bij consignatie blijf je eigenaar van de werken die een galerie te koop aanbiedt. Je hebt daar dus geen zicht meer op. Alleen al daarom is het belangrijk de afspraken schriftelijk vast te leggen. Dat hoeft niet in een lijvig contract. In een wereld waarin veel met mondelinge afspraken wordt gewerkt kan het prettiger zijn dit met een laagdrempeligere e-mail te regelen. Of desnoods met een bericht via WhatsApp. 

Als je de galerie een lijstje mailt van de afgegeven kunstwerken is duidelijk wie welke werken in bezit heeft. Ook voor jezelf. Daarbij kun je meteen de verkoopprijs noemen, de provisie en eventuele afspraken over korting. Als je dan toch bezig bent, is de aansprakelijkheid voor eventuele schade ook handig om mee te nemen. Stuur je hierbij het verzoek om een reply te sturen met 

een akkoord (of simpelweg de vraag ‘klopt dit?’), en is het antwoord positief, dan is dat helemaal mooi. In dat geval heb je overeenstemming en daarmee toch een overeenkomst gecreëerd – zonder te veel af te wijken van het gebruikelijke. 

Kortom: van tevoren duidelijk geformuleerde afspraken kunnen meningsverschillen voorkomen en je rechtspositie flink verbeteren. Ook waar het gaat om agentuur. Die ene e-mail blijkt later misschien goud waard en dat is toch vrij makkelijk verdiend.