Kunst in dienst van de leefomgeving

Het typeert het kunstenaarschap van Stolk ten voeten uit. Vraag hem niet om een object te maken voor de openbare ruimte, maar geef hem een maatschappelijk vraagstuk in handen en hij leeft op. Hij beschouwt zijn werk als kunstenaar als dienstverlenend; hij wil bloot leggen en daarmee andere perspectieven mogelijk maken.

Bij menig gemeente of andere instelling is er onvoldoende kennis over de toegevoegde waarde van kunst in maatschappelijke processen, aldus Stolk. Dankzij de beeldvorming die gepaard gaat met kunst, kunnen zaken worden onderzocht waar normaal geen aandacht voor is. Stolk graaft zich in een bepaalde situatie in en bekijkt wat daar gebeurt. Vervolgens benoemt hij het en gaat ermee aan de slag. Sterker nog, het is zijn materiaal. Die ideeën- of onderzoeksfase is overigens tevens het moment waarop een project kan eindigen, omdat de opdrachtgever (of diens partners) er niets voor voelt dat een bepaald perspectief wordt geopenbaard. In sommige gevallen wordt de samenwerking wederzijds beëindigd, maar met enige regelmaat is dat eenzijdig. Als een opdrachtgever aangeeft niet verder te willen, kan het zo zijn dat Stolk zelf ermee doorgaat, zonder officiële opdrachtgever of budget. 

Vraag hem niet om een object te maken voor de openbare ruimte, maar geef hem een maatschappelijk vraagstuk in handen en hij leeft op

Stolk ziet zichzelf als dienstverlener vanuit het diepst van zijn kunstenaarschap. Daarom horen de niet uitgevoerde kunstwerken bij zijn oeuvre net als uitgevoerde en nog in ontwikkeling zijnde kunstwerken. Neem zijn werkperiode bij Konnektor (België) in de zomer van 2020. Konnektor is een initiatief van Gouvernement Gent en steunt op actieve partnerschappen die op hun website met naam worden genoemd. In de omgeving van het dorp Kerkbrugge-Langerbrugge bevindt zich het speelveld van Konnektor, een locatieproject dat verbindingen wil maken met het buurtleven, het landschap en de geschiedenis van de iconische elektriciteitscentrale via kunst. Stolk was één van de dertien kunstenaars die in de moeilijke coronatijd via een betaalde residency in dit gebied onderzoek mocht doen om uiteindelijk tot een voorstel voor een kunstwerk te komen. 

Vrij snel nadat Stolk in dit gebied aan de slag ging ontdekte hij dat er geen kunstenaars waren betrokken bij de inrichting ervan. De centrale staat zeer markant in het landschap en is voor veel bewoners een pijnpunt. De centrale heeft een erfgoedstatus maar wordt niet onderhouden. De Erfgoeddiensten hebben niet de mogelijkheden om onderhoud af te dwingen. Men vermoedt dat de eigenaar de centrale bewust laat verpauperen, zodat hij het uiteindelijk mag afbreken en de grond – voor veel geld – kan verkopen. 

Redenen genoeg voor Stolk om de directeur van de elektriciteitscentrale te willen spreken. Dat blijkt lastig en ongewenst. Er wordt wel de mogelijkheid geboden de centrale illegaal te bezoeken, er is een sluiproute. Stolk weigert principieel, voor hem is het belangrijk om toestemming te hebben van de eigenaar en een gesprek met hem te voeren. Hij wil het onderwerp leren kennen, niet door er eigen interpretaties aan toe te voegen via een illegaal bezoekje, maar door verhalen boven te halen en verschillende perspectieven te leren kennen. 

Een actieve dialoog is belangrijk, waarbij de opdrachtgever meedenkt en meebeweegt bij de ontwikkelingen van het artistieke onderzoek op locatie

Stolk werkt het liefst vanuit een ‘embedded situatie’, waarbij een opdrachtgever goede relaties heeft met de omgeving waarin het zich bevindt en diens netwerk actief ter beschikking stelt aan de kunstenaar met wie zij samenwerken. Een actieve dialoog is belangrijk, waarbij de opdrachtgever meedenkt en meebeweegt bij de ontwikkelingen van het artistieke onderzoek op locatie. Konnektor was een heel mooi initiatief, maar te kort en met te veel deelnemers om met alle belanghebbenden om de tafel te gaan. De ideeën van Stolk – na drie weken onderzoek – beantwoordden niet aan de verwachtingen van Konnektor en het bleef wat hen betreft bij een onderzoeksperiode. Voor Stolk bleef het echter actueel en urgent en op zijn website kwam het in de categorie ‘in ontwikkeling’. Inmiddels is Stolk weer in gesprek met Konnektor over een mogelijk vervolg. 

In een gezonde democratie moet ruimte zijn voor verschillende perspectieven

Dit voorbeeld staat niet op zichzelf. In 2018 ging Stolk via een open call aan de slag met het naoorlogse wonen in Venlo. Hij bedacht een voorstel voor de wijk Blerick: een ontwerp van woningen die mobiel zijn en als een soort lades in wederopbouwhuizen geschoven kunnen worden. De organisatie achter de open call, Circulair Art Lab Limburg, vroeg hem dit concept mee te nemen naar een vervolgopdracht voor Belfeld, een naburig dorp. Belfeld is een zogenoemde krimpgemeente; er wonen steeds minder mensen en dat heeft consequenties. Naar verwachting zijn de huizen over circa tien jaar onverkoopbaar. Stolk kwam met het idee van een woonpark, waarbij iedereen die in Belfeld is geboren een tiny house krijgt geschonken. Op die manier behoud je vers bloed in het dorp, en mocht men er toch niet willen wonen dan mag men het tiny house verhuren. Zo wordt verdere krimp voorkomen. Stolk wilde dit plan presenteren in een winkel in Belfeld, maar dan zou onvermijdelijk de krimp ter sprake zou komen. Het concept kreeg wat de opdrachtgever betreft geen vervolg. Wederom eenzijdig, ook dit project schaart Stolk in de categorie ‘in ontwikkeling’ want ook dit vraagstuk heeft aan actualiteit en urgentie niet ingeboet. 

In een gezonde democratie moet ruimte zijn voor verschillende perspectieven. Het lijkt erop dat die ruimte vandaag niet vanzelfsprekend is. De mooiste projecten kunnen alleen ontstaan wanneer een opdrachtgever een gezonde dosis lef toont: een experiment durft aan te gaan en bij conflicten, paradoxen of tegenstrijdige belangen het gesprek durft aan te gaan. Belangrijk daarbij is dat de maatschappelijke vraag centraal kan staan, ook bij tegengestelde belangen. Juist dan kan kunst op het scherpst van de snede functioneren en bijdragen aan de kwaliteit van onze leefomgeving. 

edwinstolk.nl 

Zoek vooral zijn project Basiskamp Entre Nous op. Dit project is uitgevoerd en is een goed voorbeeld van zijn maatschappelijke engagement als kunstenaar. Gerealiseerd in opdracht van Stichting KIK.