Kunst en zorg

Het openingsartikel van schrijver Persis Bekkering begint met de zin: “Er waait een frisse wind door de kunsten.” Bekkering spreekt van een ontwikkeling die ‘reparatieve omwenteling’ wordt genoemd en die ze plaatst tegenover de 20e-eeuwse avant-gardes. De avant-garde kunst was niet per se gericht op herstel en zorg, maar veel meer op vernieuwing door opschudding, creatieve destructie en shock.

De avant-garde kunst was niet per se gericht op herstel en zorg

Binnen de kunsten, ook rond de productie daarvan, wordt steeds meer nagedacht over ‘care’. Care betekent meer dan alleen zorg: “het betekent zorgzaamheid, onderhoud, aandacht, bezorgdheid en zelfs liefde.” Als voorbeeld noemt ze het werk When the body says no van melanie bonajo waarmee zij Nederland in 2022 vertegenwoordigde op de Biënnale van Venetië.

Bekkering zegt dat reparatieve kunst iets wil bijdragen aan de leefbaarheid van de wereld, maar het is breder, het gaat om “een brede omwenteling, waarin steeds vaker wordt gewezen op de schadelijkheid en gewelddadigheid van systemen (kapitalisme, kolonialisme), en de positie van de kunst als plek voor en motor van verandering en herstel.”

Kunst en zorg

Bekkering laat zien dat reparatieve kunst geen nieuw fenomeen is, maar de laatste tijd en zeker als gevolg van de coronapandemie aan aandacht en urgentie heeft gewonnen. Een andere oorzaak dat er nu meer ruimte voor reparatieve kunst is dan voorheen, is dat de vrouwelijke waarden, zoals zorgzaamheid en dienstbaarheid, tegenwoordig niet meer als inferieur worden beschouwd. Dit heeft volgens Bekkering ook geleid tot een verschuiving van esthetische waarden: “Een van de fascinerende aspecten […] is dat het ons dwingt opnieuw stil te staan bij wat wij herkennen als kunst.”

Aan het eind van het artikel vraagt Bekkering zich af of de focus op zorg kunstenaars niet te veel in een keurslijf van nutsdenken dwingt en of het niet haaks staat op de onbepaaldheid en meerduidigheid die in de kunst zo belangrijk is. Ze sluit af met de zin: “Het vertrouwen hebben dat kunst een essentieel, onmisbaar aspect van (samen)leven is, wat de uitwerking ervan ook mag zijn, is namelijk ook een vorm van zorgdragen.”

Meer informatie

Over de Boekman over kunst en zorg

In aflevering 8 van onze podcastserie Wat doet dat hier?  spraken we met onder meer Sjaak Langenberg over het werk van kunstenaars in zorginstelling Reinaarde. Ook andere afleveringen van de podcastserie sluiten inhoudelijk aan bij het bovenstaande artikel.