How to start a movement

Merel Smitt studeerde regie aan de Toneelacademie Maastricht en volgde enkele jaren later een master bij DAS Theater (voor-heen DasArts) in Amsterdam. Ze zocht er de grenzen van theater maken op en merkte dat ze liever iets maakte in een naburig klooster dan in de theaterzaal.

Inmiddels heeft Smitt een interdisciplinaire praktijk. Ze maakt kunst waarbij ze het denken van ons dagelijks leven ontregelt. Ze is verbonden aan Productiehuis Theater Rotterdam, waar ze alle vrijheid krijgt om ook buiten de theatermuren werk te ontwikkelen. In deze rol maakte ze in 2021 een eerdere versie van How to start a movement. Het project is als format namelijk heel geschikt om allerlei maatschappelijke onderwerpen bespreekbaar te maken.

Haar nieuwe project, met het Humanistisch Verbond, gaat over het herstellen van onze relatie met de aarde. Een eerder project in Rotterdam ging over de vraag hoe je je op een andere manier kan verhouden tot je dagelijks leven. Dat project vond plaats in coronatijd, dat maakte de vraag urgent.

Het project is als format namelijk heel geschikt om allerlei maatschappelijke onderwerpen bespreekbaar te maken

Over een periode van drie weken ontving elke deelnemer veertien enveloppen in de brievenbus. Daarin zaten instructies, (lees) materialen, berichten en sporen van de movement die bekeken, gevolgd of uitgevoerd moesten worden. Gedurende drie weken onderzocht en bevroeg men de dynamiek van Rotterdam en de regels die in de samenleving worden gevolgd en gehandhaafd. Een ontdekkingstocht die tegelijkertijd intiem en collectief was. De inhoud van de enveloppen was elke keer anders. De opdrachten pasten altijd in het dagelijkse leven, op weg naar school, het werk, de supermarkt of tijdens een wandeling.

Hoewel het thema dus kan veranderen, is de aanpak hetzelfde. Ook in de huidige editie van How to start a movement ontvangt een deelnemer gedurende drie weken bijna dagelijks post. Deelnemers worden door Smitt movers genoemd, en hoewel deelname gratis is, is het niet vrijblijvend. Het begint met een centrale digitale meeting, waarin je kennis maakt met haar en de andere movers. En aan het einde komen alle movers live samen. Wil je meedoen, dan ben je verplicht beide bijeenkomsten bij te wonen. Smitt hecht veel waarde aan de collectieve reflectie op het proces en wat de opdrachten per post in beweging hebben gezet.

Een persoonlijke zoektocht via experiment en door buiten je comfortzone te treden

Over de post en de opdrachten zelf wil ze niet veel vertellen. Dat moet mysterieus blijven. Deelnemers geven zich over aan het onbekende. Ze ontvangen opdrachten (missies) en men moet daarmee aan de slag. Voor deze editie ontwikkelde Smitt twee opdrachten in samenwerking met kunstenaarscollectief De Onkruidenier. Ze stuurt ook voorbeelden naar de deelnemers van kunstwerken die met het klimaat te maken hebben. Ze vindt het belangrijk dat mensen voelen dat ze meedoen aan een kunstwerk. Dat je als deelnemer kan en mag exploreren. Juist als je zoekende bent in wat jij kan en wilt doen voor het klimaat en hoe je je tot die (enorme) vraagstukken wilt verhouden, is dit project geschikt. Het helpt je letterlijk en figuurlijk om te beginnen aan een persoonlijke zoektocht via experiment en door buiten je comfortzone te treden.

De deelnemer is zelf aan zet

Het Humanistisch Verbond vroeg Smitt om een editie van How to start a movement te ontwikkelen binnen hun landelijke pro-grammaonderdeel Ecohumanisme. Zij stelden hun netwerk en een werkbudget beschikbaar. Als opdrachtgever willen ze mensen aan het denken zetten, het gaat hen niet om het rendement van het project. Een manier van werken die Smitt waardeert. Ze vertelt dat alles in het project handwerk is. Als iemand bijvoorbeeld enkele dagen op vakantie is, stuurt ze de post naar het vakantieadres. Dat maakt het project intensief qua tijd en planning, maar het is eigenlijk de enige manier waarop ze het wil doen: meebewegen met de deelnemers.

Ze benadrukt tot slot dat een deelnemer zelf aan zet is. Er hoeft niets ‘ter controle’ aan haar teruggestuurd te worden. “Als men mee wil doen, doet men dat voor zichzelf en niet voor mij.” Haar rol is het in beweging zetten zo goed als mogelijk te engageren en te faciliteren.