Eerst is er de beroemde schrijfster. Marga Minco werd in 1920 geboren in de Prins Hendrikstraat in de wijk Ginniken in Breda als Sara Minco. In het najaar van 1942 moest het hele gezin op bevel van de bezetter naar Amsterdam verhuizen. Haar ouders, broer, zus en hun echtgenoten werden gedeporteerd en vermoord in de vernietigingskampen, evenals vrijwel alle naaste familie. Sara ontsnapte en overleefde onder de naam Marga op diverse onderduikadressen. In 1957 debuteerde ze met Het bittere kruid, een verhaal over de ondergang van een Joodse familie tijdens het nazibewind. Het boek speelt zich deels af in Breda.
Eerst is er de beroemde schrijfster
Dan is er ook een gedreven groep Bredanaars die zich meer dan een kwarteeuw inzette voor verbetering van het Oranjeplein, gelegen op een viaduct. Door de vele verkeersstromen was het er gevaarlijk voor passanten, bovendien bestond het plein alleen uit stenen. De bewoners vonden dat het plein veiliger, groener en aantrekkelijker moest worden. Het plan ontstond om de naam van het plein te veranderen in Marga Mincoplein, zij was immers in de buurt geboren. Er was nog een wens: een nieuw plein heeft een kunstwerk nodig. Het Mondriaan Fonds en Buurtcultuurfonds ondersteunden de wens financieel.
Het plan ontstond om de naam van het plein te veranderen in Marga Mincoplein
Toen Tamar Frank werd benaderd voor deze opdracht was ze in eerste instantie wat verbaasd. Ze maakt abstract en ruimtelijk werk, een kunstwerk maken voor een persoon, een schrijfster, was niet voor de hand liggend. Terugkijkend denkt ze dat de selectiecommissie wellicht in haar sobere en minimalistische stijl overeenkomsten zag met het werk van Minco. Het heeft eenzelfde vorm van abstractie. Frank werd al vroeg in het proces betrokken, nog voordat het Marga Mincoplein werd aangelegd. Behalve dat het kunstwerk een herkenbare verbinding moest hebben met de schrijfster, was er ook een stedelijk vraagstuk; de Ginnikenweg loopt over het viaduct en verbindt Oud-Breda met Ginniken. Daarnaast stond in de opdrachtomschrijving dat het werk van Marga Minco erin moest voorkomen, bijvoorbeeld in de vorm van een tekst. Die laatste vraag vond Frank het lastigste.
Frank werd al vroeg in het proces betrokken, nog voordat het Marga Mincoplein werd aangelegd
Ze verwerkte op het viaduct, in het plaveisel, twee rode lijnen van Led licht. Waar de lijnen elkaar ontmoeten, breken ze, maken ze een scherpe knik en gaan ze verticaal acht meter omhoog waardoor er een soort poort ontstaat.
De lijnen zijn overdag zichtbaar door de rode kleur van het acrylaat, en ’s avonds door Led licht. Hoe donkerder het buiten is, hoe intenser de kleur van het rood. Na de poort kom je als bezoeker in een intieme ruimte. Er is een plek aangelegd met planten en een betonnen omegavormige cirkel waarop men kan zitten. In de betondelen zijn speakers verwerkt en daar kan je, zittend tussen het groen, luisteren naar de stem van Marga Minco. Frank maakte een 2,5 uur durende compilatie van audiofragmenten. De fragmenten koos ze uit de database van Beeld & Geluid en ze combineerde dat met delen uit een door Minco zelf ingesproken audioboek van Het bittere kruid. Frank kreeg volop medewerking van de dochter van Minco, Jessica Voeten.
De titel Gebroken Lijn verwijst naar de gebeurtenis die het leven en het schrijverschap van Minco getekend heeft. De rode lijn van haar leven werd abrupt verbroken. Door te schrijven, hield Minco haar familie als het ware in leven. Die breuk was scherp, alsof het was afgesneden met een scherp mes. Dat wilde Frank verbeelden. De gebeurtenis vond plaats in Breda, daarom zijn de lijnen ingekerfd in de bestrating. Het zichtbaar maken van een open wond die generaties voortduurt.
Die breuk was scherp, alsof het was afgesneden met een scherp mes. Dat wilde Frank verbeelden
De opdracht raakte Frank op een dieper niveau dan ze aanvankelijk dacht. Ze is zelf afkomstig uit een Joodse familie en hoewel er thuis zelden over de oorlog gesproken werd, was het er altijd. Als een schaduw, een beladen verleden dat haar grootouders meegemaakt hadden. Ze voelde zich nooit erg verbonden met het Joods zijn, ze had er vooral negatieve associaties bij.
Ze groeide niet gelovig op, ze kent de Joodse gebruiken en tradities niet vanuit eigen ervaring. Maar het lijkt overduidelijk dat ze er in deze fase van haar leven en kunstenaarschap iets mee moet, want voor de gemeente Amersfoort is ze gevraagd een monument te maken voor de 357 Joodse slachtoffers die zijn weggevoerd tijdens de oorlog. Dit monument moet volgend jaar april klaar zijn. Familie van Marga Minco woonde in Amersfoort, voordat ze werden gedwongen naar Amsterdam te verhuizen. Daarmee zijn deze twee opdrachten op een bijzondere manier met elkaar verbonden. Het raakt Frank hoe haar eigen achtergrond door deze twee opdrachten naar voren komt. Het heeft voor haar nog steeds iets onbevattelijks, maar het is misschien wel dankzij haar eigen achtergrond dat ze in staat is hierover intieme, persoonlijke en ontroerende kunstwerken te maken.
Meer informatie
https://www.explorebreda.com/nl/locaties/gebroken-lijn-ter-ere-van-marga-minco-tamar-frank
https://www.amersfoort.nl/monument-ter-nagedachtenis-aan-joodse-slachtoffers-tweede-wereldoorlog
Dutch 
English