Eerlijke tarieven

Beeld: Gerda van der Stok, SpuugZat, 21×15 cm
Bij elk artikel in de serie rechtReeKs kiest de Kunstenbond een passende afbeelding gemaakt door één van haar aangesloten kunstenaars, die geen relatie heeft met de kwesties in het artikel

Gek op lijstjes ben ik, al mijn hele leven. Of het nou gaat om de twintig beste boeken, de acht populairste groenterecepten of de vijf meest verwarmende tips voor koude dagen, ik lees ze.

Kijk ik naar mijn eigen praktijk als advocaat, dan prijkt bovenaan de lijst van onderwerpen waarover het meest contact wordt opgenomen: tarieven. Hierover wordt opvallend veel vaker gebeld dan bijvoorbeeld een jaar geleden. Meerdere keren per week spreek ik hier wel met iemand over.

Jet Hootmans:
“Meerdere keren per week spreek ik wel iemand over tarieven.”

Deze ontwikkeling lijkt te zijn ingegeven door een groter bewustzijn over eerlijke betaling. Fair pay is gangbaarder geworden. Dat geldt niet alleen voor makers. Steeds meer financiers van cultuur hanteren eerlijke betaling als subsidievoorwaarde. En ook de overheid doet mee. Mede dankzij inspanningen van de Kunstenbond is fair pay verplicht voor instellingen die vanaf 2025 worden gesubsidieerd via het landelijke culturele subsidiestelsel (BIS) en de Rijkscultuurfondsen (zoals het Mondriaan Fonds). Een mijlpaal.

Steeds meer financiers van cultuur hanteren eerlijke betaling als subsidievoorwaarde

Of een betaling eerlijk is kan worden getoetst aan collectieve tariefafspraken, zoals een honoreringsrichtlijn voor zzp’ers of een cao. Deze laatste geldt vooral voor werknemers maar kan ook een regeling voor zelfstandigen bevatten. Bijvoorbeeld dat het afgesproken uurtarief minimaal overeenkomt met het salaris dat hoort bij de functie plus ten minste 67 procent – een minimumpercentage dat je in je tariefonderhandelingen kunt gebruiken.

Belangrijk voor de beeldende kunst is de Richtlijn Kunstenaarshonorarium. Dit is een richtlijn voor kunstenaars en instellingen die is bedoeld om te komen tot betere arbeidsvoorwaarden en eerlijke contracten.

Belangrijk voor de beeldende kunst is de Richtlijn Kunstenaarshonorarium

De Richtlijn Kunstenaarshonorarium bestaat onder meer uit een calculator die het minimum honorarium berekent dat je als kunstenaar voor een tentoonstelling kunt vragen. Dus los van een vergoeding voor de onkosten. De uitkomst is afhankelijk van de duur van de expositie, het aantal deelnemende kunstenaars en de vraag of er een nieuw of bestaand werk wordt getoond. Ook bevat de richtlijn een checklist om te gebruiken bij contractbesprekingen en een voorbeeldcontract.

Het is belangrijk om voor ogen te houden dat de calculator een minimumbedrag biedt (net als de cao’s). De richtlijn is dan ook gebaseerd op het wettelijk minimumloon en een gemiddeld aantal professionele activiteiten per jaar. Vanuit het berekende bedrag kan naar redelijkheid omhoog worden onderhandeld. Is bijvoorbeeld te verwachten dat het aantal bezoekers hoger is dan gebruikelijk bij een expositie, dan kan dat reden zijn voor een verhoging. Gaat het om waardevol, kostbaar of arbeidsintensief  werk, of heb je als kunstenaar een bepaalde bekendheid of ervaring, dan kan hetzelfde gelden.

De richtlijn is gebaseerd op het wettelijk minimumloon en een gemiddeld aantal professionele activiteiten per jaar

Op de website kunstenaarshonorarium.nl staan de namen van de ruim honderd musea en kunstinstellingen die de richtlijn toepassen. Dat is handig als check, maar ook goed te gebruiken als referentie of vergelijking in je onderhandeling met instellingen die (nog) op de lijst ontbreken.

Overigens vind ik dat iedereen, en overheidsinstellingen in het bijzonder, altijd minimaal volgens de Fair Practice Code moet handelen en een eerlijke betaling als uitgangspunt hoort te nemen. Dat dit niet meer dan redelijk is, is een argument dat wat mij betreft altijd kan worden gebruikt. Word je onder het minimum betaald, dan betaal je als kunstenaar de prijs. Dit is niet alleen onredelijk, het is vaak ook in strijd met artikel 23 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Deze bepaling geeft recht op een rechtvaardige en gunstige beloning die een menswaardig bestaan verzekert.

Jet Hootmans:
“Overigens vind ik dat iedereen […] een eerlijke betaling als uitgangspunt hoort te nemen.”

Voor het moment waarop je je tariefafspraken het beste maakt, eindig ik met het begin: maak je afspraken over het honorarium bij de start van de samenwerking of contractbespreking. Daarmee voorkom je dat het kunstenaarshonorarium een sluitpost wordt.