Een kunstenaarsfee die geen kunstenaarsfee bleek te zijn

Deze serie artikelen gaat over opdrachtgeverschap en de openbare ruimte. Er wordt steeds een situatie geschetst vanuit het perspectief van de verteller. Dat kan een kunstenaar zijn en/of een opdrachtgever. Alles kan aan de orde komen. Met de artikelen en de gesprekken die we voeren met zowel kunstenaars als opdrachtgevers willen we een beeld schetsen van de kunstenaarspraktijk: wat gaat er goed, wat komt een kunstenaar zoal tegen bij werken in de openbare ruimte en hoe werkt een opdrachtgever? Onze hoop is dat iedereen zijn of haar voordeel met de informatie kan doen en tegelijkertijd het perspectiefvan ‘de ander’ beter leert kennen en begrijpen.

Deze keer sprak ik Niels Albers, kunstenaar en ontwerper. In 2010 behaalde hij zijn Bachelor of Fine Arts aan de audiovisuele afdeling van de Gerrit Rietveld Academie. Aan diezelfde academie voor masteropleidingen – het Sandberg Instituut – behaalde hij in 2018 ook zijn Master bij de afdeling Studio for Immediate Spaces. Hij is tevens één van de oprichters van Fabulous Future, een zevenkoppig internationaal collectief dat zich buigt over hoe je onderzoek en ontwikkeling kunt combineren met de constructie van ruimtes, evenementen en situaties. Albers doet onderzoek naar de relatie tussen mens en dier, gevoed door een bezorgdheid over de impact van de mens op het eco- systeem van onze planeet. Hij is gefascineerd door oorsprong, spel, kaarten, routes en plattegronden. Samenvattend; hij vertaalt zijn antropocentrische zorgen naar monumentale architectonische bouwwerken. 

Hij is ook het type kunstenaar dat aan de rand van Amsterdam met enkele bevriende kunstenaars een eigen ateliercomplex bouwde

Albers is het type kunstenaar dat met een caravan achter zijn bus naar een locatie rijdt en daar wekenlang verblijft om ter plekke zijn kunstwerken te bouwen. Hij is ook het type kunstenaar dat aan de rand van Amsterdam met enkele bevriende kunstenaars een eigen ateliercomplex bouwde. 

Vorig jaar zomer nam hij in opdracht van designregio Kortrijk deel aan een zogenoemd kunstenparcours op en langs het water in de dertien steden en gemeenten van Zuid-West Vlaanderen; het Leiedal. Reden voor het initiatief was het zestigjarig bestaan van Leiedal. Samen met nog vijftien andere kunstenaars en vormgevers werd hij uitgenodigd de streek te verkennen en te reflecteren op en over de rol van het water. Het ging om een tijdelijk werk dat vanaf de opening in juli tot de sluiting eind oktober 2020 te zien moest zijn. De opdrachtgever was communicatief en prettig in de omgang. Albers kreeg een contactpersoon toegewezen met wie hij alles kon afstemmen en dat werkte prima. Hij kreeg inspraak in het contract dat aan hem werd voorgelegd en zijn voorgestelde wijzigingen (met name over de fasering van de betalingen) werden overgenomen. Er leek geen vuiltje aan de zomerse Vlaamse lucht. Kleine kanttekening plaatste Albers bij het all in karakter van het budget: 30.000 euro inclusief btw, honorarium, reiskosten, schetsontwerp, verblijf, afbreken van het werk, et cetera. In eerste instantie leek het gunstig, in België wordt namelijk 6% btw aangehouden en in Nederland 9% of 21%. Uiteindelijk is de btw een behoorlijke kwestie geworden en zelfs de reden waarom Albers mij schreef. Hij wil zijn ervaring delen met Nederlandse collega’s zodat hen niet overkomt wat hem is overkomen. 

Kleine kanttekening plaatste Albers bij het all in karakter van het budget

Over het algemeen is het budget dat voor een kunstwerk beschik- baar is krap. Wellicht ten overvloede maar krap is niet hetzelfde als laag. Een budget drukt het ambitieniveau van een opdracht- gever uit: 30.000 euro voor een permanent werk heeft een andere uitstraling dan 30.000 euro voor een tijdelijk werk. Een kunstenaar wil het beschikbare budget zo optimaal mogelijk inzetten. Hij jongleert met de ambitie van de opdrachtgever, die van zichzelf en van het beschikbare budget. Hij moet daarom goed kunnen begroten en aan alle mogelijke kostenposten denken. Albers kan dat. Ook toen door corona zijn opbouwperiode verschoof en de opening een maand werd uitgesteld, hield hij grip op zijn begroting en kosten. Hij kwam overeen met de opdracht- gever dat zij voor 30.000 euro zijn werk aankochten, zodat hij niet in oktober terug hoefde te keren om het af te breken. Inmiddels weet hij dat het werk er nog steeds staat, de tijdelijkheid heeft er nog flink wat maanden bijgekregen. Albers was tevreden. 

Tot er eind december 2020 een mail binnenkwam. Er was iets niet goed gegaan met de btw. Albers had op zijn facturen, in overleg met zijn contactpersoon, de btw naar de opdrachtgever verlegd. Vanuit de gedachte dat hij dan niet zelf de btw aan de Belgische belastingdienst hoefde over te maken, maar dat de opdrachtgever dat doet. Zo geschiedde, zijn facturen werden akkoord bevonden en zonder de 6% btw aan hem overgemaakt. In het najaar bleek er nog een kunstenaarsfee van 1.700 euro beschikbaar, en ook die had Albers gefactureerd met 6% btw verlegd.

In de mail werd Albers verteld dat de opdrachtgever, designregio Kortrijk, geen btw kan afdragen vanwege het type organisatie dat ze is (gelieerd aan de staat). Een oplossing ligt voor de hand; Albers kan de 6% btw alsnog factureren en maakt het zelf aan de Belgische belastingdienst over. Helaas, de uitgekeerde kunstenaarsfee bleek de 6% btw te zijn, daardoor kon er door Albers geen btw meer gefactureerd worden.

Snapt u het nog? 

Resumé: er was geen 30.000 euro incl. btw plus een kunstenaarsfee van 1.700 euro beschikbaar, wat Albers begrepen had. Nee, er was 30.000 euro incl. btw beschikbaar en de later toegezegde kunstenaarsfee viel ook binnen dit budget en is daarmee eigenlijk de resterende 6% btw. Reken maar uit, 6% btw van 30.000 euro is 1.700 euro. 

Nu ziet Albers zich geconfronteerd met een bedrag van 1.700 euro die hij, bijna een jaar later, alsnog zelf aan de Belgische belastingdienst moet overmaken. Hij heeft een Belgisch btw nummer aangevraagd maar die 1.700 euro zijn in het project geïnvesteerd en heeft hij niet meer. Zijn contactpersoon werkt niet meer voor designregio Kortrijk en kan hem niet helpen. Albers nam contact op met zijn rechtsbijstandverzekering om te vragen of zij iets voor hem konden doen. Zij laten weten deze zaak niet in behandeling te kunnen nemen omdat het in het buitenland plaatsgevonden heeft. Ze adviseren hem om een Belgische deurwaarder te zoeken, die een brief naar de designregio stuurt en daarna eventueel een gerechtelijke procedure start. Maar alle kosten die daarbij komen kijken zijn voor Albers. Hij weet nu nog niet wat hij gaat doen. Wat hij wel weet is dat dit hele gedoe een grote schaduw werpt over deze opdracht. 

nielsalbers.nl
fabulousfuture.xyz

Het werk dat Albers maakte voor zestig jaar Leiedal heet Kom Er Bij, en is nog steeds te zien in het Vlaspark, Roterij Sabbe, Leiemeersdreef in Kuurne.