De kunst van het maken

Aanleiding voor het symposium was het recent verschenen boek De Kunst van Anders van Steenbergen over systeemfouten in de kunst- en cultuursector die al langer spelen, maar door de coronacrisis zichtbaarder zijn geworden. Steenbergen doet in het boek zes voorstellen om het systeem anders in te richten en deze problemen bij de wortel aan te pakken waardoor de praktijken van kunstenaars en makers centraal komen te staan.

In de introductie van het symposium gaf Steenbergen een korte samenvatting van de systeemkritiek die in haar boek uitgebreid besproken worden, zoals het feit dat instellingen centraal staan in het cultuurbeleid, wat het lastig maakt voor individuele makers om direct geld te werven en de uitgebreide verantwoordingen die na het ontvangen van een subsidie aangeleverd moeten worden. De nadruk op groei en productiviteit hebben geleid tot onderbetaling van tweederde van de sector. Steenbergen deed tijdens het symposium de oproep de collectieve denkkracht in te zetten om tot concrete voorstellen ter verbetering en innovatie te komen, in plaats van uitgebreide analyses waarom het huidige systeem niet goed functioneert.

Tijdens de drie panels – makers, instellingen en vermogensfondsen – werd geprobeerd om vanuit verschillende posities te komen tot hervormingen om de maakpraktijk centraal te stellen.

Makers

Bij de makers werd gereflecteerd op de structurele weeffouten in het culturele ecosysteem. Om het maakpraktijk centraal te kunnen stellen is er behoeft aan ruimte, letterlijk in de vorm van een atelier, maar ook ruimte voor experiment waarbij er niet per se een resultaat hoeft te volgen bij subsidies.

Instellingen

De aanwezige instellingen waren op zoek naar een nieuwe verhouding tussen hun instituut, fondsen en het Rijk en makers. Instellingen zijn op grotere afstand van makers komen te staan, onder andere door de geldstromen die voornamelijk via instellingen lopen en de nadruk op instituten als poortwachters om de kwaliteit van makers te waarborgen. De verzakelijking van musea als onderdeel van ‘cultureel ondernemerschap’ heeft de macht van instituten ten opzichte van makers verder vergroot. Musea kunnen niet elke maker een podium geven, maar kunnen wel fungeren als matchmakers voor het veld en kunstenaars op weg helpen of koppelen aan andere instellingen.

Vermogensfondsen

Directeur van het Prins Bernhard Cultuurfonds (PBCF) Cathe-lijne Broers haalde de aanwezigen uit de droom: het PBCF honoreert geen aanvragen waarbij het niet van tevoren duidelijk is wat de uitkomst zal zijn of waar geen presentatieplek is toegezegd. Ook heeft het PBCF geen regelingen voor individuele kunstenaars, om dezelfde reden dat er een uitkomst moet volgen die voor het publiek ergens te zien of ervaren is. Broers deelde wel enkele beleidswijzingen waar ze momenteel aan werken: het mogelijk maken van aanvragen door collectieven of coöperaties naast stichtingen en verenigingen en het uitbetalen van 100% van het toegezegde bedrag bij honorering.

If not now, when?

Renée Steenbergen eindigt het symposium met een oproep om krachten te bundelen en gezamenlijk aan hervormingen op systemisch niveau te werken die de sector rechtvaardiger en toekomstbestendiger maken. Ondanks de vele werkenden en ruim vijftig belangenorganisaties die de sector rijk is, komt protest of collectief dwarsliggen weinig van de grond. Samenwerking tussen makers, instellingen en fondsen op specifieke onderdelen zoals het uitvoeren van fair pay of de onderlinge concurrentie, zou al een groot verschil kunnen maken.

Het gehele artikel vindt u op de website van Platform BK

Abonnees van BK-informatie krijgen 10% korting op het boek en betalen 13,50 in plaats van 15 euro (plus verzendkosten van 3,90).

Meer informatie en bestellen via de website van Renée Steenbergen

Renée Steenbergen publiceert over verzamelen en mecenaat, stelt tentoonstellingen samen uit en over privé-collecties, adviseert over schenken, fondsenwerven en mecenaat en en geeft ook lezingen over deze onderwerpen, gebaseerd op onderzoek in haar eigen boeken.