Cultuurmonitor – Jaarreportage 2022

De thema’s die in de cultuurmonitor aan de orde komen zijn: beroepspraktijk; cultuur in de regio; diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie; cultuur en participatie; digitale transformatie; duurzaamheid.

Beroepspraktijk

De laatste decennia bleef het aantal zelfstandigen in de Nederlandse arbeidsmarkt als geheel toenemen, tot een groei van 37 procent in 2021 ten opzichte van 2010. Voor de culturele en creatieve sector gaat het in dezelfde periode om een toename van 61 procent. Deze toename wordt in sterke mate bepaald door de deelsector ‘Kunsten en cultureel erfgoed’.

Het inkomen uit artistiek werk vormt gemiddeld de helft van het totale inkomen

Van de inkomens van Nederlandse kunstenaars is bekend dat het inkomen uit artistiek werk gemiddeld de helft van het totale inkomen vormt. Gegevens uit de periode 2017 tot en met 2019 tonen dat het gemiddelde persoonlijk bruto jaarinkomen van kunstenaars onder dat van alle werkenden in Nederland ligt. De beeldende beroepen hebben het laagste inkomen en de ontwerpende het hoogste.

Digitale transformatie

Een belangrijke meerwaarde van het online aanbod en de digitale aanwezigheid van musea en presentatie-instellingen is het internationaal bereik. Sommige kleinere instellingen zien dit bereik als een van de voornaamste redenen om volledig online te gaan. Naast een breder internationaal bereik vergroot de moge-lijkheid tot virtueel beleven ook de toegankelijkheid van evenementen, en biedt het mogelijkheden om de ecologische voetafdruk te verkleinen. De grote vraag blijft echter hoe te verdienen aan deze online uitingen.

Diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie

Er zijn nog geen langlopende en grootschalige kwantitatieve data over representatie (of diversiteit), gelijkwaardigheid en inclusie in de culturele sector beschikbaar. De monitor brengt daarom de belangrijkste (kleinschalige) kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeken naar diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie in de cultuursector samen. Ook worden de ontwikkelingen en wensen in het discours omtrent onderzoek naar diversiteit en inclusie verzameld. Daarmee wil de Cultuurmonitor een handreiking doen aan iedereen die zoekende is hoe te starten met het monitoren van diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie.

Duurzaamheid

Duurzaamheid wordt de komende jaren een steeds belangrijker thema. De noodzaak om zelf te verduurzamen neemt om verschillende redenen toe, evenals de aandacht die er voor het thema is binnen het landelijke cultuurbeleid. Veel culturele organisaties zijn al bezig zijn met verduurzamen. Er zijn mogelijkheden om dit structureler te doen en er zijn verschillende knelpunten die verdere verduurzaming in de weg kunnen staan. Een vergelijking met andere bedrijfstakken toont dat bedrijven binnen de sector ‘Cultuur, sport en recreatie’ zichzelf het minst duurzaam vinden, en bovengemiddeld veel belemmeringen ervaren. De creativiteit van kunstenaars kan een belangrijke bedrage leveren aan bewustwording, verandering, nieuwe oplossingen en klimaatadaptatie. Steeds vaker worden kunstenaars daar ook nadrukkelijk bij betrokken.

Cultuur in de regio

Om cijfers over het culturele veld op regionaal niveau toegankelijk te maken en zicht te bieden op regionale verschillen, maakten de Boekmanstichting en Atlas Research in 2022 de Regionale Cultuurmonitor. Op de website van de Cultuurmonitor is een overzicht opgenomen van diverse regionale monitors.

Cultuur en participatie

Het ‘oude’ publiek lijkt de weg terug naar culturele instellingen nog niet zo gemakkelijk te vinden en de sector maakt zich zorgen om de toekomst. Waar grote namen wel weer massaal publiek trekken, blijven de zalen bij minder bekende artiesten leeg.

Domein beeldende kunst

Eerder is in BK-informatie #2 van 2021 het domein beeldende kunst uit de Cultuurmonitor 2021 uitgebreid besproken. Onderstaand enkele dingen die ons in de monitor van 2022 opvielen.

Het domein Beeldende Kunst is nog altijd erg ongelijk: de loonverschillen tussen beeldend kunstenaars zijn groot; vrouwelijke makers zijn ondervertegenwoordigd op beurzen en in collecties; en ondanks de toegenomen aandacht voor diversiteit, blijven museum- en instellingsbesturen wit, hoogopgeleid en mannelijk.

Bezoekersaantallen voor kunstmusea en instellingen liggen na twee jaar corona nog altijd laag, waardoor sommige instellingen het risico lopen op onherstelbare financiële schade. Een paar lichtpuntjes die worden genoemd: er wordt nog harder gestreden voor diversiteit en inclusie; kunstkopers blijven trouw; en digitalisering biedt sinds de coronacrisis ten dele een uitkomst voor musea, makers en galeries.

Het aantal beeldend kunstenaars is sinds 2017 gestegen. Waar er in 2017 nog 11.000 beeldend kunstenaars waren, worden er nu 16.000 geteld. Het gemiddelde inkomen van beeldend kunstenaars blijft nog steeds achter bij andere creatieve beroepen.

Gemiddeld verdienen beeldend kunstenaars 14.000 euro per jaar. Ter vergelijking; in de ontwerpende beroepen is dit 38.000 euro (2016/2019)

Kijk voor uitgebreide informatie op cultuurmonitor.nl