Creative placemaking

RAUM bevindt zich in het hart van Leidsche Rijn, de grootste Vinexwijk van Nederland en het tweede stadshart van Utrecht. Nergens in Nederland is er een stadswijk waar in zo’n korte periode zoveel nieuwe mensen kwamen wonen. In 2016 was het Berlijnplein nog een kale zandvlakte. Het terrein had al wel een culturele bestemming maar een plan ontbrak. RAUM werd in co-creatie bedacht door bewoners en (culturele) organisaties, een manier van werken die het RAUM-team nog steeds hanteert.

Al hun installaties en evenementen ontwikkelen ze samen met buurtbewoners en organisaties uit de stad. Ze noemen deze manier van werken creative placemaking. RAUM wil bewoners en bezoekers nauw betrekken bij het vormgeven van het stadsleven van de toekomst.

RAUM werd in co-creatie bedacht door bewoners en (culturele) organisaties

Theo Tegelaers is er sinds enkele maanden Hoofd programma. RAUM is uniek, vertelt hij, omdat hier zes jaar geëxperimenteerd kon worden, het in korte tijd succesvol werd en omdat volgend jaar op de huidige locatie een multifunctioneel gebouw komt te staan waarvan RAUM een van de belangrijkste bespelers zal zijn. Naast RAUM worden ook andere organisaties in het gebouw gehuisvest. De vraag die RAUM zich de komende jaren stelt is hoe het invulling en betekenis gaat geven aan wat publieke ruimte is en kan zijn in de nieuwe situatie en hoe het eigenaarschap hierover gedeeld kan worden met bewoners en organisaties uit de omgeving.

RAUM is uniek omdat hier zes jaar geëxperimenteerd kon worden

In het komende transitiejaar zal beeldende kunst een belangrijke rol vervullen. Vanuit RAUM is het thema in 2023 ‘adaptieve ruimte, hoe vul je de ruimte in naar eigen behoefte’. Maar kan je ook leren zelf adaptief te zijn naar veranderingen om je heen? Dat is de vraag die Tegelaers hieraan toevoegt.

Waar voorheen bewoners betrokken werden vanuit de social design praktijk, wil hij de aanpak verschuiven naar beeldende kunst met sociaal-artistieke praktijken. Komende zomer programmeert hij de stadscamping. Het wordt mogelijk om er gedurende één of twee weekenden te overnachten maar het is vooral bedoeld als maakplaats die overdag functioneert als camping.

© Ossip van Duivenvoorde

Hij nodigde lokale en (inter)nationale kunstenaars uit om een bijdrage te leveren aan het programma van de stadscamping: het collectief Travelling Farm Museum, Yasser Ballemans, MOHA, Suat .güt, Jakup Ferri, Maider Lopez en pKp (para-instituut voor kunst en precariteit). Deze kunstenaars zetten de verbeelding in binnen een sociale praktijk, dit wordt research by making genoemd. Met deze werkwijze gaan ze samen met bewoners, bezoekers en deelnemers nieuwe lagen van de leefomgeving ontsluiten en nieuwe perspectieven op de eigen leefomgeving toevoegen. Tijdens drie maanden vooronderzoek zal design-antropoloog Tina Lenz vragen, behoeften en suggesties van bewoners binnen Leidsche Rijn in kaart brengen en zorgen voor koppeling met Stadscamping RAUM en de deelnemende kunstenaars.

De aanpak verschuiven naar beeldende kunst met sociaal-artistieke praktijken

De stadscamping wil Tegelaers – met de door de kunstenaars opgedane inzichten, hun gebruikte methoden, hun onderzoek en het maakproces zelf – gebruiken om een plan te maken waarmee hij verder kan, op weg naar de nieuwe situatie. Tegelaers laat zich inspireren door het boek Waar ben ik van de vorig jaar overleden Franse filosoof Bruno Latour. Die constateerde dat gedurende de coronaperiode we voortdurend bezig waren met de politieke vraag ‘Hoe komen we hieruit?’ maar dat na enkele maanden gedurende de crisis een andere vraag relevant was geworden, namelijk ‘Waar ben ik?’. De samenleving had immers een gedaantewisseling ondergaan. Latour zocht naar antwoorden op deze laatste vraag, over hoe samen te leven en welke rol wederkerigheid speelt.

Het gaat erom samen met beeldend kunstenaars, bewoners en bezoekers te leren hoe we de eigen leefomgeving kunnen vormgeven

Tegelaers voegt daaraan de vraag toe ‘Wat wil ik hier doen?’. Het gaat erom samen met beeldend kunstenaars, bewoners en bezoekers al doende te leren hoe we de eigen leefomgeving op een goede manier kunnen vormgeven. De thema’s die hierbij horen, hoopt hij deze zomer te ontdekken via de stadscamping, om vervolgens van daaruit verder te programmeren. Zijn ideale situatie is RAUM zelf als publieke ruimte; een organisatie die toegankelijk is, waar mensen kunnen meedoen en waarvan zij echt onderdeel kunnen zijn. Dat vraagt om een nieuwe manier van denken over hoe je publieke ruimte invult. Hoe creëert RAUM de benodigde condities daarvoor? Steeds meer publieke ruimten zijn door regulering, marktwerking en (gedeeltelijke) privatisering minder publiek geworden. RAUM wil de tegenhanger zijn van zulke ontwikkelingen en laten zien dat het betrekken van bewoners bij de vormgeving van de publiek ruimte mogelijk is met participatief actie-onderzoek gericht op verandering en verbetering van de leefomgeving.

raumutrecht.nl

Stadscamping RAUM vindt plaats van 8 juli tot en met 21 augustus