Twee procent beroepsbevolking is kunstenaar

In de periode 2017/2019 waren er in Nederland per jaar gemiddeld 164 duizend kunstenaars en 263 duizend andere werkenden met een creatief beroep. Dat was, net als in eerdere verslagperioden, respectievelijk twee en drie procent van de werkzame beroepsbevolking. Er wonen relatief veel kunstenaars in Noord-Holland, vooral in de regio Amsterdam, en de provincie Utrecht. Kunstenaars werken niet alleen in de bedrijfstak cultuur, recreatie en overige diensten, maar ook in de bedrijfstakken informatie en communicatie en in de zakelijke dienstverlening. 

Kleinste subgroep: 13.000 beeldend kunstenaars

De beroepen die kunstenaars uitoefenen, zijn in deze monitor onderverdeeld in vier groepen. Beeldend kunstenaars vormden met 13 duizend de kleinste groep binnen de kunstenaarspopulatie. In 2010/2012 waren er nog 15.000 beeldend kunstenaars. De groep ‘ontwerpende beroepen’ – onder andere grafisch ontwerpers, multimedia-ontwerpers en architecten – vormden in 2017/2019 met 81 duizend personen de grootste groep. In 2010/ 2012 waren dit er nog 63 duizend. In 2017/2019 waren er 47 duizend musici, zangers, componisten, dansers, regisseurs en acteurs die samen de groep ‘uitvoerende beroepen’ vormden (2010/ 2012: 34 duizend). De groep van ‘schrijvers, vertalers en overige kunstenaarsberoepen’ bestond in 2017/2019 uit 23 duizend mensen, in 2010/2012 waren dit er 21 duizend. 

65-plussers

Veertig procent van alle kunstenaars in 2017/2019 was 45 jaar of ouder. Dat is vrijwel gelijk aan het percentage in 2010/2012 en 2013/2015. Het percentage 65-plussers is onder kunstenaars hoger dan in de werkzame beroepsbevolking als geheel en hoger dan bij andere creatieve beroepen. Bijna 60 procent van de kunstenaars was man, iets hoger dan bij de werkzame beroepsbevolking als geheel. Iets minder dan een kwart van de kunstenaars had een migratieachtergrond. Vergeleken met de totale werkzame beroepsbevolking was het percentage kunstenaars met een westerse migratieachtergrond hoger en het percentage met een niet-westerse migratieachtergrond lager. 

Hoogopgeleid

Bijna de helft van alle kunstenaars had in 2017/2019 als hoogst gevolgde opleiding een kunstopleiding, in de meeste gevallen minimaal op hbo-niveau. Van de andere werkenden met een creatief beroep had een op de zes een kunstopleiding. Van de groep die geen kunstopleiding had gevolgd, had ook het grootste deel een opleiding op minimaal hbo-niveau. 

Zzp’ers

Kunstenaars werkten in de periode 2017/2019 aanzienlijk vaker als zzp’er dan gemiddeld en minder vaak in loondienst. Ook bij de andere creatieve beroepen was het aandeel zzp’ers relatief hoog. Sinds 2010/2012 zijn die aandelen niet substantieel gewijzigd, al nam onder de andere creatieve beroepen het percentage werknemers met een flexibele arbeidsrelatie toe en daalde het percentage zzp’ers. Van de kunstenaars werkte ongeveer de helft voltijds in hun grootste werkkring, bij de andere creatieve beroepen was dat wat hoger. Kunstenaars hadden vaker dan gemiddeld meer dan één baan, en ook werkten kunstenaars en anderen werkenden met een creatief beroep vaker dan gemiddeld thuis. 

Ondernemers

Kunstenaars met een eigen bedrijf of praktijk hebben over het algemeen een wat kleiner klantenbestand dan gemiddeld onder zelfstandig ondernemers. Dat geldt ook voor andere zelfstandigen met een creatief beroep. Van de zelfstandig ondernemers voerden kunstenaars in de periode 2015/2019 hun onderneming relatief vaak alleen. Wel werkten kunstenaars, net als anderen met een creatief beroep, relatief vaak samen met andere zelfstandigen. Zowel kunstenaars als andere creatieve beroepen waren wat negatiever over hun financiële situatie dan gemiddeld onder zelfstandig ondernemers. Onzekerheid over niet of slecht betalende klanten werd het vaakst als vervelend ervaren in hun werk. Kunstenaars en de ondernemers in andere creatieve beroepen gaven in verhouding met alle zelfstandig ondernemers relatief vaak aan dat ze hun huidige werk als zelfstandig ondernemer over vijf jaar nog zouden willen doen. 

Inkomen: laagst onder beeldend kunstenaars

Kunstenaars hadden in 2017/2019 in doorsnee een persoonlijk bruto jaarinkomen van 32 duizend euro, negenduizend euro minder dan de werkzame beroepsbevolking als geheel. Van de kunstenaars verdienden degenen met een ontwerpend beroep in doorsnee het meest (38 duizend euro) en degenen met een beeldend beroep het minst (14 duizend euro). Kunstenaars hebben in doorsnee een persoonlijk bruto-inkomen dat lager is dan dat van andere werkenden met een creatief beroep, die op hun beurt een doorsnee inkomen hebben dat vrijwel gelijk is aan dat van de werkzame beroepsbevolking als geheel. De inkomenspositie van beide groepen wijkt aanzienlijk minder af als er rekening gehouden wordt met de huishoudenssamenstelling en de inkomsten van andere leden van het huishouden. In het afgelopen decennium is het persoonlijk bruto-inkomen van kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep meer toegenomen dan dat van werkenden in het algemeen, maar afgemeten aan het huishoudensinkomen is hun relatieve inkomenspositie niet of nauwelijks veranderd. Het gemiddelde vermogen van kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep is iets lager dan het doorsnee vermogen van alle werkenden, hoewel ook hun vermogens na de vorige economische crisis flink zijn gegroeid. Deze toename is met name het gevolg van de waardestijging van woningen. 

Een klein deel had niet alleen inkomsten uit betaald werk, maar ontving daarnaast ook een uitkering. Kunstenaars en anderen met een creatief beroep die werken als zelfstandig ondernemer, hebben relatief vaak geen voorzieningen voor arbeidsongeschiktheid of pensioen. 

Tevredenheid

Kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep in loondienst vonden in de periode 2017/2019 interessant werk het belangrijkste aspect van hun baan. Hiermee waren werknemers in deze beroepen ook het vaakst tevreden. Goede leidinggevenden en een goed salaris werden ook vaak belangrijk gevonden, al was de tevredenheid met deze aspecten naar verhouding wat lager. Verder was ongeveer een kwart van de kunstenaars en de andere creatieve beroepen onder zelfstandig ondernemers lid van een belangenorganisatie, dat is lager dan gemiddeld. Kunstenaars en andere creatieve beroepen in loondienst waren relatief minder vaak lid van een vakbond, en minder vaak tevreden met vakbonden. Alles bij elkaar genomen waren onder werknemers iets minder dan acht op de tien kunstenaars en andere werknemers met een creatief beroep tevreden met hun werk. Kunstenaars in loondienst waren net zo vaak tevreden met de arbeidsomstandigheden als gemiddeld, bij de andere werknemers met een creatief beroep was dat wat hoger dan gemiddeld. Onder zelfstandig ondernemers waren kunstenaars en anderen met een creatief beroep wel wat minder vaak tevreden dan gemiddeld met hun werk- en arbeidsomstandigheden. 

Naar de Monitor Kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep, 2021