De toekomst van kunst en cultuur

In het extra dikke nummer (vanwege het 60-jarig bestaan van de Boekmanstichting) wordt vooruitgeblikt en de vraag gesteld: Wie bepaalt de toekomst van kunst en cultuur? Deze vraag wordt verfijnd met vervolgvragen als: Zijn dat de kunstenaars zelf of definiëren technologische ontwikkelingen hoe die toekomst eruitziet? Welke rol speelt cultuurbeleid hierin en hoe zou dat eruit moeten zien? De invalshoeken van de artikelen zijn zowel kunst, techniek als systeem.

De politieke lading van kunst ligt volgens Gargard tegenwoordig in de verwachting ervan besloten

In haar artikel ‘You have a name, I love you’ benoemt Clarice Gargard het politieke aspect van kunst. “Kunst heeft de kracht onszelf en de wereld (opnieuw) te doen verbeelden en daarmee te veranderen.” Dit politieke aspect van kunst brengt het risico met zich mee dat kunst primair om de boodschap draait en de artisticiteit verloren gaat. De politieke lading van kunst ligt volgens Gargard tegenwoordig in de verwachting ervan besloten (binnen de grenzen van de voorwaarden van subsidieverstrekkers en instellingen). Gargard noemt dit een zorgelijk ontwikkeling “(…) vooral als jouw bestaan als kunstenaar al een politieke daad an sich is.” En even later in het artikel: “In een kapitalistische samenleving blijft het als kunstenaar moeilijk balanceren tussen authentieke expressie en dat wat op dit moment verkoopt.” Gargard signaleert de ontwikkeling onder kunstenaars van nu (en van morgen) dat zij vaker werk maken waarin kunst wordt gecombineerd met maatschappijkritiek, politiek, spiritualiteit en zelfontwikkeling.

Amal Alhaag schrijft in haar artikel ‘Een (vervuilde) horizon’ over het model van mutual aidgroepen als “alternatieve infrastructuur die kansen, middelen en ruimte biedt voor iedereen”. Twee van de vragen die ze daarbij stelt zijn: Wie kan het zich veroorloven om onder de armoedegrens te leven? en Wat gebeurt er als we de zelfredzaamheid en geleefde kennis/ervaring van kunstenaars, cultuurwerkers, kleine initiatieven, collectieven et cetera centraal stellen in plaats van de lezingen/visiedocumenten/businessmodellen van curatoren, kunsthistorici, collecties, instituten en hun managers?

Bij een cultuuromslag sleutel je niet aan afspraken in systemen buiten mensen, maar verandert de houding binnenín mensen

Andere artikelen in deze dikke Boekman gaan eveneens in op de kritische houding van kunstenaars (Zoë Dankert), AI en Big Tech (Marleen Stikker). Meerdere auteurs schreven over systeemverandering van het Nederlands cultuurbestel, steeds vanuit een ander perspectief, waarbij Tabo Goudswaard een aanzet doet voor een cultuuromslag en oproept het makerschap te bevrijden: “Maakkracht is van onschatbare waarde op plekken waar maatschappelijke verandering nodig is. Maar het zit gevangen in het kunst- en cultuurdomein. Daarom is er in de samenleving en ook in het kunst- en cultuurdomein een cutuuromslag nodig. Bij een cultuuromslag sleutel je niet aan afspraken in systemen buiten mensen, maar verandert de houding binnenín mensen. Makerschap zit in mensen (in iedereen) in plaats van alleen in een kunst- en cultuurdomein.”

Kunstopleidingen

In het openingsartikel van Boekman #134: Kunstopleidingen aan mbo en hbo beschrijft Joke de Wolf het landschap van de mbo- en hbo-kunsttopleidingen in Nederland, hoe ziet dat eruit, hoe wordt het gefinancierd, wat is de geschiedenis, wat is er te verbeteren? Ook aan de orde komen vragen over de aansluiting van de kunstopleidingen op de beroepspraktijk en mogelijkheden om door te stromen van mbo-kunstopleidingen naar het hbo. Door de Boekman heen worden jonge makers geïnterviewd over hun opleiding en hun beroepspraktijk.

Impact. Van gonswoord naar integrale aanpak

Boekman Extra #41 gaat over impact, een begrip dat ook in de kunst- en cultuursector veel voorbijkomt. Er bleek echter nog weinig onderzoek te zijn gedaan naar hoe de sector zelf aankijkt tegen impact. Impact Centre Erasmus en TrueMotion peilden in welke mate impact in beeld is bij culturele organisaties, financiers en brancheorganisaties en wat ervoor nodig is om impactgericht te werken. “Wanneer impactgericht werken in beleid wordt geïmplementeerd – en het recente advies van de Raad voor Cultuur (2023) stuurt hierop aan – is het belangrijk om een heldere visie te hebben en gezamenlijk oog te hebben voor de uitdagingen en de kansen die hieraan verbonden zijn. Verantwoorden op impact moet immers wel passend zijn voor de culturele organisaties, en niet gepaard gaan met een vergrote regel- en rapportagedruk en beperkte artistieke vrijheid.”

Diversiteit

Boekman Extra #42: Diversiteit in de culturele sector heeft als ondertitel ‘Een aanzet tot zinvoller definiëren en meten’ en betreft een onderzoek in opdracht van het Nationaal Museum van Wereldculturen in samenwerking met de Boekmanstichting. Voor goed diversiteits- en inclusiebeleid zijn definiëren en meten onmisbaar. De keerzijde is dat het instellingen veel ongemak, frictie en controverse bezorgt. De onderzoekers brengen de huidige manieren van meten en monitoren van diversiteit in kaart en doen aanbevelingen voor een vernieuwende aanpak.

Meer informatie over De toekomst van kunst en cultuur

Meer informatie over Kunstopleidingen aan mbo en hbo

Download Boekman Extra #41

Download Boekman Extra #42