Auteursrecht als redder in nood

Een klein klusje zou het zijn, met de daarbij behorende vergoeding. Speciaal voor een festival dus het werk zou ook maar voor een paar weken worden geplaatst. Het werd een ongekend succes en de organisatie wilde meer. Iedereen was enthousiast. Het kunstwerk waar het hier om gaat zou de komende jaren een prominente plek op het festival krijgen en een afbeelding ervan zou het logo worden, dus in alle communicatie worden gebruikt. Dat mocht toch gewoon? De organisatie van het festival was immers de opdrachtgever. En zij had voor het werk betaald. 

Het auteursrecht biedt iedereen die iets maakt auteursrechtelijke bescherming

De kunstenaar belt mij bedremmeld op. Echte afspraken waren er niet gemaakt. En dat wat er was besproken stond al helemaal niet op papier. Nu leek de opdrachtgever er met zijn werk vandoor te gaan. Gelukkig is er het auteursrecht; beschermvrouwe, redder in nood en beste vriend ineen. Het auteursrecht biedt iedereen die iets maakt auteursrechtelijke bescherming. 

Het auteursrecht is van toepassing op al het werk dat ook maar enigszins creatief en origineel is. De artistieke waarde is niet relevant en ook op iets dat is mislukt, niet af of zelfs lelijk, kan auteursrecht rusten. De lat ligt (bewust) niet heel hoog. Zodra er sprake is van enige creativiteit is dat doorgaans voldoende. Van belang is wel dat het werk origineel is. Het moet zelf zijn bedacht en niet zijn ontleend aan het werk van iemand anders. Zodra een werk aan deze voorwaarden voldoet, is het auteursrechtelijk beschermd. Het auteursrecht is niet alleen snel van toepassing maar ook automatisch, namelijk zodra dat creatieve en originele werk is waar te nemen. Registratie is niet nodig. Sterker nog, dat kan niet eens. 

Iris Le Rütte, z.t.

Artikel 1 van de auteurswet geeft direct aan waar het auteursrecht om draait: als maker van een werk heb je het exclusieve recht om dat werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Dit betekent dat je als maker als enige het recht hebt om te bepalen wat er met je werk gebeurt. Het gaat hierbij om een exclusief recht. Als maker kun je als enige over je auteursrecht beschikken. Hierop zijn uitzonderingen mogelijk, bijvoorbeeld in een samenwerking, maar dit is de basis. Bij openbaar maken gaat het om alles wat in de openbaarheid wordt gebracht. Bijvoorbeeld exposeren, online plaatsen of te koop aanbieden, maar ook verhuren, uitlenen en in een voorstelling gebruiken. Verveelvoudigen heeft betrekking op kopiëren. In welke vorm dan ook. Dus het maken van een letterlijke kopie, maar ook het maken van een postkaart van een werk, een maquette, vertalen of verfilmen. Als auteursrechthebbende heb je zeggenschap over elk gebruik, elke kopie en elke bewerking die iemand anders van jouw werk wil maken. Wil iemand anders je werk gebruiken, dan kan dat, maar daarvoor is jouw toestemming nodig. De wet regelt dat degene wiens naam er op het werk staat in principe de auteursrechthebbende is. Een gouden tip is dus om als het ook maar even kan je naam op je werk te zetten. Hiermee vergroot je je beschermingsomvang. Bovendien is op deze manier meteen duidelijk wie om toestemming moet worden gevraagd als iemand het werk wil gebruiken. Gebruik je naam bij voor-keur in combinatie met de datum waarop het werk is gemaakt. Bijvoorbeeld: ‘Ontwerp: Jet Hootsmans – mei 2022’. Je kunt er ook voor kiezen om de copyright notice © voor je naam te zetten. Deze komt uit het Amerikaanse auteursrecht en wordt hier nogal eens overgenomen. Het geeft je geen extra rechten maar fungeert wel als waarschuwing dat het werk niet zonder jouw toestemming mag worden gebruikt.

Als auteursrechthebbende heb je zeggenschap over elk gebruik, elke kopie en elke bewerking die iemand anders van jouw werk wil maken.

Tja, zo bekeken is het auteursrecht hier inderdaad de redder in nood. De opdrachtgever mocht het kunstwerk tijdens het eerste festival gebruiken want dat was de insteek van de opdracht en ook waarvoor er was betaald. Maar meer niet. Voor elk ander gebruik is opnieuw toestemming van de kunstenaar nodig. Dat geldt voor het plaatsen van het kunstwerk tijdens het volgende festival, maar ook voor het gebruik van het ontwerp als logo. Voor de organisatie was het even slikken maar gelukkig was ze redelijk snel overtuigd. De kunstenaar stond voor het gewenste gebruik overigens wel open. Nu was het dus zaak om in ruil voor zijn toestemming een redelijke vergoeding af te spreken. En om deze goed vast te leggen uiteraard.