Is een stijl beschermd?

Beeld: Eveline van de Griend, Cure for Pain

Bij elke column in de serie rechtReeKs kiest de Kunstenbond een passende afbeelding gemaakt door één van haar aangesloten kunstenaars, die geen relatie heeft met de kwesties in het artikel.

Soms zijn mijn vraagtekens gauw gezet. Een kort mailtje plopte op: een kunstenaar stuurde me de vraag of het belangrijk is de registratie van het auteursrecht op de stijl van zijn lijntekeningen te verlengen, voor vijf jaar en een bedrag van 175 euro. Beschermen van stijl? Registratie van auteursrecht?? En voor een bedrag van 175 euro???

Oké, stap voor stap. Terug naar de basis met de eerste vraag: kan een stijl worden beschermd?

Zoals ik al eerder in deze rubriek schreef, is het auteursrecht van toepassing op elk werk dat ook maar enigszins creatief en origineel is. Zo’n werk kan van alles zijn, een tekst, muziek, een film en zeker ook een lijntekening. Belangrijk hierbij is dat de bescherming betrekking heeft op de creatie zelf. Dus op de specifieke lijntekeningen in dit geval. Een stijl of methode is te algemeen om voor bescherming in aanmerking te komen. Denk aan popart, manga of het pointillisme; meerdere kunstenaars maken werk in deze stijl.

Auteursrecht is van toepassing op elk werk dat ook maar enigszins creatief en origineel is

Dat een stijl niet is beschermd heeft de Hoge Raad tien jaar geleden bevestigd in een zaak tussen twee kunstschilders. Duijsens maakte schilderijen van voluptueuze dames en stevige heren met een opvallend omhoogstekende neus in felle kleuren en een kenmerkende stijl. Zij startte een procedure tegen Broeren, die schilderijen maakte van dezelfde figuren in dezelfde stijl.

Dat een stijl niet is beschermd heeft de Hoge Raad tien jaar geleden bevestigd in een zaak tussen twee kunstschilders

Op sommige schilderijen was de afbeelding van Broeren bijna gelijk aan die van Duijsens. De rechter bepaalde dat deze werken inbreuk maakten op het auteursrecht van Duijsens. Andere schilderijen toonden dezelfde figuren, in dezelfde stijl, maar in een net andere setting. De dames zaten bijvoorbeeld anders aan tafel dan op het werk van Duijsens was te zien. De Hoge Raad besliste dat dit was toegestaan. De schilderijen stemden alleen qua stijl overeen. Dat de stijlnabootsing onnodig was en dat er mogelijk verwarring werd gewekt, was niet relevant. Broeren mocht de schilderijen maken.

Voor de lijntekeningen betekent dit dat de stijl daarvan vrij te gebruiken is. Iemand mag eigen tekeningen maken in precies dezelfde stijl.

Kan er dan een bredere bescherming worden gecreëerd door het werk te registreren? Helaas ook dat niet. De oplettende lezer weet misschien nog dat ik ook eerder schreef dat auteursrecht automatisch ontstaat door het maken van een werk. Je hoeft er niets voor aan te vragen of te registreren.

Waar het om gaat is het vastleggen van bewijs

Toch kan het zinvol zijn je werk te registreren, bijvoorbeeld als iDepot bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom. Het levert je geen auteursrecht op, dat is immers al vanzelf ontstaan. Waar het om gaat is het vastleggen van bewijs.

De registratie is een wettelijk bewijsmiddel waarmee je vastlegt dat een werk op een bepaald moment bestond. Het geeft je een erkend datumstempel. Dit kan zinvol zijn als je in een auteursrechtelijk geschil belandt. Als iemand je werk namaakt, of je wordt zelf van namaak beschuldigd, kun je aantonen dat jij degene bent die het werk heeft geregistreerd en bijvoorbeeld ook dat het werk ouder is dan dat van de ander.

Wil je je werk beschermen? Bewaar zoveel mogelijk informatie die de totstandkoming daarvan aantoont, bijvoorbeeld schetsen, brainstorms, e-mails, etc. Bij voorkeur met een datum. Dit helpt om aan te tonen dat en wanneer je het werk hebt gemaakt. Wil je meer zekerheid, registreer het dan als iDepot. Dit kan je zelf doen in een bestand tot 100 MB. De kosten bedragen 37 euro voor vijf jaar en 26 euro voor een verlenging.

Deze bedragen staan in schril contrast met het eerdergenoemde bedrag. Ondanks dat de bescherming minder ver ging dan de vraagsteller had gehoopt, was het besluit om de registratie voortaan zelf te regelen dan ook toch snel gemaakt.