Wetenschappelijk glasblazen in het Student Hotel Delft

Juni 2021

Op 5 juni 2021 beëindigt het kabinet de lockdown. Het aantal besmettingen en opnames in ziekenhuizen dalen in juni flink en de vacci- natiegraad neemt dusdanig toe dat op 26 juni stap 4 in het openingsplan kan worden gezet: de samenleving gaat met inachtneming van de 1,5 meter maatregel in feite weer open. Terwijl Nederland langzaam ontwaakt uit de lockdown en het weer mondjesmaat mogelijk wordt om samen te komen, bevind ik mij op uitnodiging van Highlight Delft een maand in het gloednieuwe Student Hotel Delft (nu The Social Hub) als Artist-in-Residence.

Aanleiding

In 2018 maakte ik kennis met Highlight Delft en exposeerde ik mijn afstudeerwerk Reawaken tijdens het gelijknamige evenement in Theater de Veste te Delft. Reawaken (2018) is een kinetische sculptuur met 55 robotarmen, aangedreven door 55 servomotoren. Het neerslaan van de armen zorgt voor een abstracte afdruk op papier. Reawaken is onderdeel van mijn grotere onderzoek naar hoe technologie onze verbeelding vormt, uitbreidt en beperkt.

Onderzoek naar hoe technologie onze verbeelding vormt, uitbreidt en beperkt

In een wereld waar technologie steeds meer wordt aangestuurd door onzichtbare algoritmes en de apparaten om ons heen allemaal dezelfde tabletvorm hebben, zoek ik tegenhangers. Ik wil machines maken die er radicaal anders uitzien, met een uiterlijk dat laat verwonderen, een beetje magie terugbrengt en laat nadenken over het doel van de machine.

In de zomer van 2020 ben ik begonnen met het leren van wetenschappelijk glasblazen om fragiele machines van glas te maken. Het uitbreken van de pandemie bracht zowel uitdagingen als kansen. Het was moeilijk om praktijkervaring op te doen omdat er weinig mogelijkheden waren voor workshops, aan de andere kant had ik door de lockdowns tijd in overvloed. In 2020 ontving ik de Startsubsidie voor mijn onderzoek ‘Wetenschappelijk Glasblazen’ van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en de Werkbijdrage Jong Talent van het Mondriaan Fonds. De financiële steun, in combinatie met de extra tijd die ik had door de pandemie, stelde me in staat om een eigen werkplek te maken, te gaan zitten en me toe te wijden aan het leren beoefenen van glasblazen aan de brander.

Ondanks de voordelen van isolatie en focus, merkte ik dat ik ernaar verlangde om te laten zien wat ik aan het doen was. Ik begon video’s van mijn oefeningen achter de brander online op Instagram te plaatsen. Deze video’s gebruikte ik om mijn voortgang te analyseren, en werden een manier om mijn werk te delen. De video’s gaven aanleiding voor de organisatie van Highlight Delft om mij te benaderen voor een residency.

Glas in het hotel

Voor mijn residency heb ik mijn glaswerkplaats tijdelijk naar het Student Hotel verplaatst. Elke dag fietste ik van het Student Hotel naar de TU Delft om mijn gasfles bij het biolab neer te zetten, aangezien het net opgeleverde hotel een gasvrijbeleid hanteerde. Het is een wonder dat ik met een open vlam in het hotel mocht werken, maar het waren ook vreemde tijden. Het spiksplinternieuwe hotel verkeerde in limbo, ze waren open maar konden van geen enkele gemeenschappelijke ruimte gebruikmaken. Half leeg gaven ze mij de kans om de regels tijdelijk op te rekken.

Het verplaatsen van mijn werkplek was relatief eenvoudig. En ik vond het mooi passen bij het historische karakter van het wetenschappelijke glasblazen, ook wel lampwerken genoemd, als een ambacht dat vaak beoefend werd door rondtrekkende gezelschappen.

Gemaakt van honderden kleine stukjes, trokken deze oogverblindende machines het publiek

Terwijl ik mij verdiepte in die rondreizende gezelschappen kwam ik erachter dat ik niet de eerste was met de ambitie om machines van glas te maken. Functionele stoommachines van glas waren de sterren van de 19e-eeuwse rondreizende glas shows. Gemaakt van honderden kleine stukjes, trokken deze oogverblindende machines het publiek. Er werd veel reclame gemaakt, in de advertenties kregen de machines fantasierijke namen als Fairy Queen, Excelsior, Columbia en de Crystal Gem. Het meeste boeiende vind ik de poëziewedstrijden die gehouden werden, de prijs werd uitgereikt aan degenen die het beste vers hadden geschreven over de glazen machine.

Prototypes

Ik wilde experimenteren met vloeistoffen en beweging: glazen gewrichten, tandwielen en kettingen. Het eerste tandwiel was snel gemaakt, hierna ben ik de tandwielen uit proportie gaan trekken om zo organische cilindervormige tandwielen te maken. Ik probeerde verschillende technieken om vloeistof in te sluiten in glas, testte kleuren en mengde vloeistoffen van verschillende dichtheden. In deze periode werkte ik ook aan kleine modellen voor een glazen zuigermotor. De uitdaging om iets zo complex uit glas te creëren was enorm. Ik heb echter aanzienlijke vooruitgang geboekt en verschillende prototypes ontwikkeld die het potentieel van mijn ideeën toonden. De resultaten toonde ik op grote lichtbakken in een 24/7 window exhibition.

Open atelier

Met de verminderde Covid-19-beperkingen, kon ik kleine groepen ontvangen in mijn tijdelijk atelier. De ruimte waar ik werkte bevond zich op straatniveau, met grote ramen waardoor voorbijgangers mij aan het werk konden zien. Het was een mooie manier om op afstand contact te hebben met de omgeving.

Mijn tijd in het Student Hotel sloot ik af met een kleine bijeenkomst en showcase van mijn glazen prototypes. Na alle tijd in mijn atelier achter de brander gezeten te hebben, kon ik eindelijk mijn eerste resultaten fysiek tonen. Gesprekken voeren en meningen horen. De interacties met het publiek hebben me nieuw leven ingeblazen en geïnspireerd. Het was een trots moment.

Symbiote

Naar aanleiding van mijn ontwikkelingen tijdens de residency vroeg Highlight mij een werk te ontwikkelen voor Highlight november 2021. Naar mijn eigen inzien, carte blanche. Hieruit is Symbiote ontstaan, mijn eerste grote kinetische installatie van glas. De lineaire beweging van de met inkt gevulde ornithopter-geïnspireerde armen wordt aangedreven door vijf roterende glazen tandwielen en een glazen ketting. Die rotatie wordt aangedreven door een enkele stappenmotor.

Tijdens tentoonstellingen lijkt de machine op het punt te staan zichzelf te vernietigen. De glazen tandwielen en glazen ketting dreigen vast te komen te zitten in verwrongen vormen, wanneer het glas breekt komt er inkt vrij. De inkt druppelt op een canvas, waardoor een afdruk ontstaat die de vernietiging van de machine registreert. Ik zie dit als een deconstructieve performance, waarin de machine de performer is en ik de assistent.

Door de onverwachte lockdown in november 2021 werd Highlight uitgesteld en was Symbiote voor het eerst te zien op Prospects tijdens Art Rotterdam 2022. Na Prospects heb ik reparaties en aanpassingen gedaan, het werk evolueerde. Symbiote.2 is in februari 2023 getoond tijdens Highlight Delft in The Social Hub Delft (voormalig Student Hotel). Het voelde goed om terug te zijn op de plek van mijn residency.

jannetjejeanine.nl