Elleke van Gorsel creëert beelden, installaties, tekeningen, schilderijen en grafiek. Ze werkt autonoom en in opdracht van bedrijven en particulieren. Haar recente werk bestaat met name uit locatiegebonden installaties en thematische projecten. In juni van dit jaar reisde ze voor een nieuw project naar de artist residency Kunstnarhuset Messen in Noorwegen.
Vanwege het zo min mogelijk belasten van het milieu was ik graag met de trein gereisd, maar het bleek toch te ingewikkeld om zo vaak te moeten overstappen met drie koffers/ rugzakken (inclusief materialen om mee te kunnen werken). Na een korte vlucht was het na aankomst in Bergen heel gemakkelijk om per tram van het vliegveld naar het streekbusstation te komen. Met de streekbus langs het Hardangerfjord reizen is in tegenstelling tot de vlakke wegen hier in Nederland een hele belevenis. Je rijdt afwisselend in de bergen over smalle bochtige wegen met aan de ene kant steile rotsen (die vaak ingepakt zijn in staalgaas ter voorkoming van vallende brokken steen) en aan de andere kant daar beneden het diepe water van het Hardangerfjord. De bus rijdt door vele tunnels waarvan sommige een kurkentrekkervorm hebben (tot 360°), waar geen eind aan de donkere bocht lijkt te komen. Ik was zelfs in een tunnel waar je ver onder de grond een prachtig verlichte rotonde tegenkomt en daar dan een afslag moet kiezen.
De voormalige directeurskamer met prachtig uitzicht op het voortdurend veranderende Hardangerfjord kreeg ik als atelier toegewezen
Kunstnarhuset Messen ligt in het piepkleine dorp Ålvik (421 inwoners). Er is een klein basis- schooltje, een kleine supermarkt, en twee dagdelen per week is de kleine bibliotheek geopend. De bibliothecaresse is bijzonder hulpvaardig; wanneer je boeken nodig hebt die er niet zijn neemt ze die voor je mee uit een naburig filiaal. Omdat het dorp zo weinig inwoners telt dreigen deze basale voorzieningen te verdwijnen wat gezien de beperkte bereikbaarheid van het dorp en de sociale component een drama voor vooral de oudere inwoners kan worden.
In het indrukwekkende rode gebouw, oorspronkelijk headquarter van de naastliggende, nog steeds werkende, ferrosilicium fabriek zit nu de artist residency. De voormalige directeurskamer met prachtig uitzicht op het voortdurend veranderende Hardangerfjord kreeg ik als atelier toegewezen. Grappig is dat de privacy garanderende dubbele deuren naar de voormalige kamer van de secretaresse en naar de gang er nog steeds in zitten. Op de tweede etage had ik een fijne slaapkamer met uitzicht op de, vaak in regenwolken gehulde, bergen.
In dit deel van Noorwegen kom je vaker Nederlandse kunstenaars tegen, zo ook de beheerders van de residency. En twee andere Nederlanders huren in het gebouw een atelier. Een jaar of zestien geleden is er vanuit de Noorse overheid een wervingscampagne geweest om Nederlandse kunstenaars over te halen zich in Noorwegen te vestigen. In andere dorpen heb ik nog andere Nederlandse collega’s gesproken onder andere tijdens een opening in het Kabuso Art Center in Øystese.
Tijdens mijn residency werkten er collega’s uit Japan/Duitsland, Italië, Noorwegen en Amerika. Iedereen was hard aan het werk in het eigen atelier. De grote keuken was een trefpunt, en soms maakten we ‘s avonds gezamenlijke wandelingen naar het haventje of in de bergen, keken in de vergaderruimte een film, gingen naar een opening van een expositie in een naburige plaats, of naar een culturele activiteit in het dorp. Soms ontstonden er mooie gesprekken over het werk terwijl je even in elkaars atelier binnen liep, en aan het einde van de residency was er Open Studio.
Soms ontstonden er mooie gesprekken over het werk terwijl je even in elkaars atelier binnen liep
Het dorp heeft een hechte community wat te zien was tijdens een drukbezocht open-luchtconcert op een bergweide waar leerlingen en leden van de fanfare, van heel jong tot oud acte de presence gaven. En tijdens de ‘Zonnewende’ werd aan de rand van het fjord in optocht achter twee jonge kinderen in lokale klederdracht ‘Bunad’ aangelopen; zij gingen ‘trouwen’. Dit feest werd direct aan het fjord afgesloten met een groot Midsummer vuur en een gezamenlijke maaltijd in de open lucht. De Noren laten zich duidelijk niet afschrikken door frisse temperaturen of harde wind om zulke festiviteiten in de buitenlucht te vieren.
Omdat het weer het toeliet ben ik meteen de dag na mijn aankomst de bergen in gelopen om met mijn twee macrolenzen foto’s te gaan maken van de oorspronkelijke natuur in de omgeving. Heerlijk om weer zo in opperste concentratie te kunnen werken, en voor mij onbekende natuur vast te leggen. Het weer verandert er heel snel én vaak, dus wanneer je buiten wil werken is het verstandig de weersvoorspelling te raadplegen en je erop voor te bereiden dat het ineens flink kan gaan regenen.
De eerste weken heb ik zo vaak mogelijk in de bergen en aan het fjord gefotografeerd. Gelukkig maar, want toen ik later in de maand in de bergen kwam was er door mensen van de groenvoorziening veel moois weggemaaid. Net als tegenwoordig in Nederland zijn er regels wat betreft het minder vaak en het later maaien van wegkanten en andere bloemige percelen. Zoals bij mijn vorige project Tholen versus IJsland. Door de ogen vaneen kind heb ik dit fotomateriaal steeds meteen na terugkomst in het atelier zo goed mogelijk gedetermineerd. Ik leende hiervoor veel boeken uit de bibliotheek waaronder een prachtig boek waarin de enorme variatie aan soorten, zelfs heel precies per streek, gespecificeerd in weergegeven waren.
De eerste weken heb ik zo vaak mogelijk in de bergen en aan het fjord gefotografeerd
Het was ook heel fijn dat ik op een geven moment een groot beeldscherm op mijn bureau te leen kreeg. Hierdoor kon ik mijn foto’s veel beter bekijken dan op mijn kleine laptopschermpje. Omdat goede afdrukken van de macrofoto’s laten maken in de omgeving van Ålvik niet mogelijk was, ga ik hier in Nederland een selectie maken en door middel van piëzografie op mooi papier laten drukken. Daarop ga ik dan met mixed media verder werken tot unica stukken. Soms zullen deze in combinatie met andere bewerkte vellen diptieken of triptieken vormen.
Doordat mijn atelier uitkeek op het Hardangerfjord was het interessant te zien hoe het water en de luchten erboven bijna voortdurend veranderden. Omdat er af en toe walvissen en orka’s in het fjord zwemmen keek ik vaker naar het water om te zien of ik er een kon spotten. En met wat geluk kan je er grote roofvogels in de lucht ontwaren. Soms werd ik afgeleid door helikopters die boven het fjord bouwmateriaal door de lucht naar werkzaamheden op de bergen aan-voerden.
Eerder in het jaar was ik door de expositie ‘Aan de rand van de Hemel. Visioenen’ met werk van middeleeuwse en hedendaagse vrouwelijke kunstenaars in museum Krona in Uden in contact gekomen met het beeldende werk van Hildegard von Bingen (1098-1179). De kadrering om haar miniaturen, de Scivias, associeerde ik met de folklore patronen van de Bunad, de folkloristische kleding uit Noorwegen. Klederdracht speelt in het huidige Noorwegen nog altijd een rol en is per dorp/streek verschillend. Bij feestelijkheden wordt het nog volop gedragen, ook door jonge mensen. Tijdens mijn residency periode heb ik via een gespecialiseerde atelier/ winkel en folkloremusea in naburige plaatsen, en in bibliotheekboeken hiernaar onderzoek gedaan. Omdat er in het residencygebouw enkele drukpersen staan kon ik daarmee fijn experimenteren met schetsen die ik naar aanleiding van deze research gemaakt had.
Zoals ik tijdens mijn eerste onderzoek de oorspronkelijke natuur op mijn geboorte-eiland Tholen vergeleken heb met de oorspronkelijke natuur op IJsland, zo wil ik bij dit tweede project de oorspronkelijke natuur rond dit piepkleine dorp in Noord-Europa gaan vergelijken met die in Zuid-Europa. Een ander idee is dat ik de oorspronkelijke natuur in een grote metropool in Zuid(elijker) Europa ga vergelijken met die rond dit piepkleine dorp in Noord-Europa.
Door zo afgelegen te wonen kan je zeker enorm van de natuur genieten en er helemaal in opgaan
Het onderzoeksthema is dan het verschil van de huidige oorspronkelijke natuur in Noord- en Zuid-Europa, en wat de invloed van dichtere bebouwing, van de soort bebouwing en activiteiten die er plaats vinden, van het inwoneraantal en de gentrificatie van een gebied is. Tijdens mijn residency in het afgelegen piepkleine Ålvik heb ik gemerkt dat het voor onderzoek in de buitenruimte een prima plek is. Hoewel ik mijn jeugd op een afgelegen boerderij doorbracht neig ik uiteindelijk toch meer naar werken in een beter bereikbare, wat grotere gemeente, met meer faciliteiten. Door zo afgelegen te wonen kan je zeker enorm van de natuur genieten en er helemaal in opgaan. Maar de beperkingen wat betreft vervoer en het voor bijna alles echt een uitstapje te moeten organiseren is wel een uitdaging.
Meer informatie
ellekevangorsel.nl
Instagram: elleke_vangorsel
foto veldonderzoek: Eva Horpestad Tjaland
foto Open Studio: Cristina Mariani
Dutch 
English