I love Beirut

Hij sprak over een stad met tegenstellingen. Een stad waar verwaarloosde gebouwen naast moderne, glanzende wolkenkrabbers staan.

Voordat ik naar Beirut afreisde, sprak ik met een vriend die daar zes jaar gewoond heeft. Ik wist dat Beirut ook wel ‘het Parijs van het Oosten’ genoemd wordt. Maar zijn verhalen over een complexe stad met eindeloze files, corruptie en vervuiling, waren nieuw voor me.

Hij sprak over een stad met tegenstellingen. Een stad waar verwaarloosde gebouwen naast moderne, glanzende wolkenkrabbers staan. Een plek waar de schietgaten, als littekens van de oorlog zichtbaar zijn en het vredesevenwicht wankel aandoet. Maar tegelijkertijd vertelde hij hartstochtelijk over de vriendelijkheid en de levenslust, die de inwoners van Beirut zo typeert. Ze houden van hun stad en ze haten hem tegelijkertijd. En als je er bent geweest, zei hij, wil je weer terug. Ik kon dit op dat moment niet goed bevatten, maar hoopte net als hij van deze stad te gaan houden.

Mijn project in Beirut wilde ik in de openbare ruimte plaats laten vinden. In Nederland ben ik de afgelopen tijd bezig geweest met het boren van gaten en het vastleggen van het proces van verval. Ik boor net zoveel gaten totdat het stuk muur uit elkaar valt. Hier maak ik opnames van en monteer ze tot een stop motion video, waardoor het proces van verval tot uiting komt. Als ik zo’n soortgelijk project in Beiroet zou doen, wat betekent dat dan in een stad waar al zo veel gaten zitten en verval een grote rol speelt? Ik leg het voor aan het team van de Beirut Art Residency. Ze zijn het met mij eens dat een project met gaten boren juist hier heel interessant kan zijn, maar dat het wel moeilijk ligt. Je kan niet zomaar wat doen met gaten, omdat de oorlog nog zo vers in het geheugen ligt. Ook geven ze aan dat de mensen niet zitten te wachten op een kunstenaar uit het Westen, die nog even tegen het zere been aanschopt. Ze willen het liefst niet herinnerd worden aan de oorlog, ondanks dat deze nog overal zichtbaar is. Politiek gezien is er ook van alles aan de hand, waardoor mijn werk op het ene gebouw heel anders geïnterpreteerd zou kunnen worden, dan op een ander gebouw.

Als ik zo’n soortgelijk project in Beiroet zou doen, wat betekent dat dan in een stad waar al zo veel gaten zitten en verval een grote rol speelt?

Ik ging daarom op onderzoek uit naar de verschillende gebouwen, de eigenaren en hun politieke achtergrond. Tegelijkertijd zocht ik naar de vorm van mijn ‘gatenboorproject’, ik zocht naar een positieve manier om te zeggen dat verval oké is en dat een monument aan de oorlog er mag zijn.

Tijdens die zoektocht kwam ik er al snel achter dat de openbare ruimte in Beirut schaars is. Er zijn weinig parken en pleinen. Slecht 0,75% van de oppervlakte van de stad schijnt een publieke ruimte te zijn. In een gemiddelde Europese stad is dat zo’n 12%. Er is één openbaar strand, maar dat ligt bezaaid met plastic en het stinkt er enorm. Precies daar mondt het riool uit in zee. Wat betekent ‘openbaar’ hier eigenlijk? En hoe kan ik hier wat doen in de buitenruimte?

Ik sprak met Nour Osseiran. Zij werkt voor TAP (Temporary Art Platform). Deze organisatie houdt zich bezig met kunst in de publieke ruimte. TAP heeft onlangs een handleiding uitgebracht. Dit is een pdf van 75 pagina’s met als titel A Few Things You Need to Know When Creating an Art Project in a Public Space in Lebanon. Heel handig, als je wilt weten welke regels er gelden en welke vergunningen je moet aanvragen. Nour vertelde me dat er vaak al in het budget van een kunstproject de kosten voor boetes worden meegerekend. Dit doen ze, omdat er vaak veel verschillende partijen mee gemoeid zijn en het moeilijk blijkt om van elke partij toestemming te krijgen.

In mijn werk ben ik vaak bezig met het laten zien van de schoonheid van imperfecties. In een land als Nederland is het nodig, dat er imperfecties zijn en dat niet alles perfect aangeharkt is. In een stad als Beirut is dat anders.

Het team van de Beirut Art Residency regelde een ontmoeting met de lokale kunstenaar Jad El Kourhy wiens werk mij erg aanspreekt. We bezochten zijn atelier. Het klikte meteen. Ik vind het bewonderenswaardig hoe hij dingen voor elkaar te krijgt. Jad heeft bijvoorbeeld een grootschalige installatie gerealiseerd in het zeer beroemde, leegstaande gebouw El Murr Tower, dat nog altijd een legerbasis is. Drie weken lang hebben daar in elk raam kleurrijke gordijnen gehangen, wapperend in de wind. Dankzij zijn connecties met het leger heeft hij het voor elkaar gekregen, maar van de eigenaar Solidere moest het er toch weer af. Het werd me langzamerhand duidelijk: je moet iemand kennen in Libanon, anders kom je nergens.

In mijn werk ben ik vaak bezig met het laten zien van de schoonheid van imperfecties. In een land als Nederland is het nodig, dat er imperfecties zijn en dat niet alles perfect aangeharkt is. In een stad als Beirut is dat anders. Er gelden andere regels. Chaos overheerst. Stilte en orde is hier een luxe.

Ik liep elke dag door deze overvolle drukke stad met overal auto’s en getoeter. Om wat rust te vinden in deze hectische stad, bezocht ik leegstaande, verlaten gebouwen. Bovenop het dak van zo’n leegstaand gebouw uitkijkend over de stad, kon ik eindelijk mijn gedachten ordenen.

Veel van de leegstaande gebouwen, zijn over van de burgeroorlog. Deze eindigde in de jaren ‘90. Er werd gestreden om strategische gebouwen, in het centrum van Beirut; ook wel de Battle of the Hotels genoemd. Eén ervan is het oude hotel, de Holiday Inn. Wie de Holiday Inn in handen had, was aan de winnende hand. Het is een leeg, betonnen karkas vol met schietgaten groter dan een deur. Het gebouw staat er nog omdat de eigenaren het niet eens kunnen worden over de toekomst van dit gebouw. Ik realiseerde me dat dit heel bijzonder is. Zo’n kolossaal monument had ik nog nooit gezien!

Het zijn niet alleen de resten van de oorlog die verlaten zijn. Nieuwe luxe woontorens staan bijvoorbeeld voor 10% leeg. De gewone burger kan deze appartementen niet betalen. Ze worden onder andere door rijke Saudi’s gekocht als investering en als 2e huis, maar zij maken er sporadisch gebruik van. Andere bouwprojecten zijn domweg nooit afgebouwd. Dan staat er tussen al die luxe woontorens opeens een betonnen skelet.

Mijn eerste tekst die ik boorde was: I LOVE BEIRUT, waarbij LOVE hartvormig is. Ik denk dat een videoprojectie van mijn booractie op één van de gebouwen in Beirut, precies zegt wat veel mensen denken.

Veel van deze gebouwen heb ik gefotografeerd, met als doel de lege wand te kunnen gebruiken in mijn voorstellen. Uiteindelijk wil ik op één of meerdere wanden een video projecteren. Voordat het zover is, moest ik eerst de stop motion filmpjes nog maken en dat betekent gaten boren. Mijn eerste tekst die ik boorde was: I LOVE BEIRUT, waarbij LOVE hartvormig is. Ik denk dat een videoprojectie van mijn booractie op één van de gebouwen in Beirut, precies zegt wat veel mensen denken. “Ik houd van Beirut ondanks zijn oorlogsgaten, de bewogen geschiedenis en de omstreden politiek. En sommige van de oude gebouwen mogen niet vervangen worden door luxe woontorens.” Ook boorde ik de teksten I love Transparency en I Love Solidarity, een cynische verwijzing naar Solidere, een omstreden bedrijf in onroerend goed.

Het hart wilde ik op zo’n manier boren, dat het lijkt alsof het een kloppend hart is als ik er een animatie van maak. In werkelijkheid werkte het niet. De muur waar ik in boorde, is meer zand dan beton en stortte vrijwel meteen in elkaar bij de eerste boorsessie. Misschien ook wel weer veelzeggend voor Beirut. Het leverde wel een mooi beeld op. De mensen op straat werden nieuwsgierig naar wat ik aan het doen was. Ze stopten, maakten foto’s en maakten een praatje met me; het is tenslotte niet elke dag dat er een maffe Westerse vrouw op straat aan het boren is. Ook de politie kwam een kijkje nemen, maar vond het minder geslaagd. Het was volgens de politieman niet veilig: ik had geen vergunning en ik moest maar stoppen. Ik hield vol en probeerde hem te overtuigen. Hij stelde voor dat ik met het hoofd van de politie in de wijk sprak. Enigszins nerveus stemde ik toe. Het hoofd van de politie bleek er geen probleem mee te hebben. Dus ik mocht alsnog verder gaan zonder vergunning.

… ik had geen vergunning en ik moest maar stoppen.

Uiteindelijk had ik een aantal voorstellen klaarliggen voor videoprojecties op verschillende gevels. Samen met het team van BAR, besloten we daarvoor toch eerst een vergunning aan te vragen, bij de gemeente. Om te voorkomen dat het project bij een politiecontrole al binnen een uur van de baan zou zijn. De tijd is echter te kort gebleken om die projecties ook daadwerkelijk uit te voeren, want een vergunning aanvragen duurt wel even. Dit betekent dat ik nog een keer terug moet! Wat geen straf is, want ik wil heel graag terug naar deze turbulente stad. Het project wordt vervolgd; Beirut, I love You.

judyvanluyk.com