Graaspatronen

Grazende koeien op een dansvloer, dat is het Hollands landschap. Het kunstenaarsduo PolakVanBekkum, Esther Polak en Ivar van Bekkum, tekent hun graaspatronen en geeft deze de titel Graaschoreografieën. Afgelopen maand tekenden zij een mega-aquarel van de graassporen van veelkleurig melkvee op Oerol. 

Het begon in 2018 langs een weiland. Na vijftien jaar werken met het tekenen van routes door gebruik te maken van GPS en digitale cartografie, kregen we het verlangen om ook zonder het letterlijke gebruik, maar wel met de mindset van deze technologieën, tekeningen te maken.

Het moment was rijp voor een nieuwe werkwijze. Zouden wij, gewoon met de hand, ook routes kunnen tekenen op basis van observatie? We dachten aan de impressionisten, die met een veldezel het landschap ingingen, en daar, vaak ook geïnspireerd door fotografie en nooit zonder strooien hoed, de snelle olieverfschets ontdekten als middel om de lichtval en het landschap in al zijn veranderlijkheid vast te leggen. Dat had Esther al op de middelbare school, tijdens de kunstgeschiedenisles, een heerlijk leven geleken. En was toen reden genoeg geweest om regelmatig te spijbelen.

Zo’n kunsthistorisch relevante stap wilden wij ook wel eens zetten. Hup naar buiten! Tijd om te spijbelen van dat eeuwige digitale gepuzzel achter de computer. Tijd om de routedata te bevrijden van dat keurslijf. We keken in de kasten van ons atelier. Lag daar nog ergens een schetsboek te verstoffen? Hadden we nog ergens wat potloden liggen?

Wat maakt dat zij in die egaal groene vlakte hun keuze maken voor de eerste happen van de dag?

Zo kwamen we terecht langs dat weiland. Terug naar de koeien. Het was ons nooit gelukt een hele kudde (‘koppel’ in erftaal) van GPS-loggers te voorzien, terwijl het altijd een diep verlangen was geweest, om te begrijpen hoe koeien hun weiland benaderen. Wat maakt dat zij in die egaal groene vlakte hun keuze maken voor de eerste happen van de dag? Voelden zij dezelfde stress die wij ons herinnerden uit de predigitale periode, toen we het normaal vonden de dag op het atelier te beginnen met een leeg vel wit papier?

We pakten het schetsboek en de potloden. Daar stonden we: wij met ons witte vel, zij met hun groene vlakte. Een oud statief hadden we omgebouwd als mobiele tekentafel, de strooien hoed hadden we nog niet, maar gelukkig hadden we beiden een pet, want de zon begon al lekker te schijnen. In het weiland liepen vijf roodbrande koeien en twee kalveren.

We merkten al snel dat we die koeien maar net konden volgen

Het was een idyllische plek, bij een natuurcamping die ook een paar van deze koeien hield, om de gasten een landelijke ervaring te geven, compleet met mestgeur. We merkten al snel dat we die koeien maar net konden volgen. Wat er op het eerste gezicht rustig uitziet, een koppel grazend vee, blijkt in de routewerkelijkheid heel dynamisch. We moesten goed blijven opletten omdat die brandrode koeien allemaal dezelfde effen vacht hebben zonder herkenbare vlekken. Ze liepen met elkaar op, splitsten weer, gingen naar de drinkbak. De kalfjes bleven vrij wel steeds bij het moederdier.

Net toen we bediscussieerden of we die een andere kleur zouden moeten geven, of dat dat te letterlijk en illustratief zou worden, stopte er een groepje fietsende campinggasten van middelbare leeftijd, die nieuwsgierig waren naar ons werk. Beleefd vroegen ze of ze even mochten kijken. Dat mocht, maar we moesten verder, blijven kijken, want anders zou er een gat ontstaan in een of meerdere routes, en de lijnen moesten doorlopen, omdat koeien nu eenmaal niet kunnen vliegen.

Toch best nog wel moeilijk hè, zo’n koe tekenen

Aandachtig keken de campinggasten naar het abstracte lijnenspel en hoe we verwoed op en neer keken: naar het weiland, naar het vel, naar het weiland, naar het vel. De concentratie zoog ons in een tunnel. Hoewel het onbeleefd voelde gingen we niet in gesprek. Na vijf minuten vervolgenden de fietsers hun pad. Nog net hoorden we de een tegen de ander zeggen: “Toch best nog wel moeilijk hè, zo’n koe tekenen”. 

2026
Een keuze uit onze Graaschoreografieën gaat het uitgangspunt vormen voor een groepsexpositie bij Drawing Centre Diepenheim. Deze wordt georganiseerd door artistiek leider Noa Zuidervaart in samen- werking met curator Lieneke Hulshoff en vindt plaats van 13 juni t/m 5 september 2026. Diverse tekeningen van verschillende formaten.

2025
Op Oerol tekenden we twee Graaschoreografieën als performance. Ook als de koeien op stal waren, of in een andere wei liepen, kon het publiek toch zien waar de koeien hadden gelopen. We werkten samen met boerin Neeke van Zwol, en tekenden gedurende acht dagen haar koppel van ruim 50 koeien, steeds op dezelfde twee vellen papier. Resultaat: Twee tekeningen van 500×125 cm. De performance vond plaats tussen 14 en 22 juni 2025 aan de Akkerweg te Kinnum onder de titel KOEKLOK.

2024
In samenwerking met vijf boerderijen in de omgeving van Diepenheim maakten we twintig tekeningen. Het was voor ons de eerste keer dat we samen en tegelijk aan een tekening werkten. Iedere tekening duur- de ongeveer anderhalf uur. De realisatie was mogelijk dank zijn een residency van het Mondriaan Fonds bij Drawing Centre Diepenheim

2022
Tijdens het hoogte punt van boerenprotes- ten gingen we op uitnodiging van Museum IJsselstein aan de slag om een nieuwe serie Graaschoreografieën te tekenen in het Groene hart. Na enkele afwijzingen van boerderijen, die wel iets anders aan hun hoofd hadden dan kunst, waren we welkom bij IJsseltap boerderij Kuyt. Tekeningen op formaat 50×70 en 30×50 cm, staand en liggend. Eén van de tekeningen is onder- deel van de collectie van Museum IJsselstein.

2021
Karen Polder ontwierp voor ons het ingenieus gebonden boek Graaschoreografieën, dat nog steeds verkrijgbaar is via onze website. Het boek bevat de 48 tekeningen uit 2019, die we maakten in de Zwitserse Alpen bij Tschlin en het vlakke landschap van Groningen. De tekeningen laten naast de graaspatronen van de koeien ook de verschillen in dynamiek tussen deze twee landschappen zien. Elke tekening is voorzien van een dagboektekst die gaat over de ervaring van deze nieuwe vorm van tekenen.

2019
In dit jaar maakten wij onze eerste serie van 48 Graaschoreografieën tijdens een residency bij Somalgors74 (Initiative for locally engaged cultural projects) in Tschlin in de Zwitserse Alpen en een werkperiode in het Groningse dorpje Feerwerd.