OUTLINE | een poging tot het in kaart brengen van Sarajevo

We studeerden samen aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. In het curriculum was een interdisciplinair project opgenomen, maar we voelden er weinig voor om aan het aangeboden programma deel te nemen. De connectie tussen ons ontstond gedeeltelijk door die onvrede.

Toen we in de zomer van 2017 onze eerste plannen uitwisselden wisten we helemaal niet zo goed waar we aan begonnen. Deze sprong in het diepe is een leidende rol gaan spelen in onze werkwijze; jezelf flexibel opstellen en laten leiden door datgene wat je tegenkomt.

Binnen ons platform kiezen we radicaal voor de dialoog en meerstemmigheid.

Het werk dat we gingen maken moest een ontmoeting en een ervaring zijn. Binnen ons platform kiezen we radicaal voor de dialoog en meerstemmigheid. In een tijd die gekenmerkt wordt door individualisme en een stevig gebrek aan nuance kun je dat een statement noemen, maar wel een statement waar je het over kunt hebben. Wij vormen met z’n vieren de basis, als initiators van de projecten, maar eenieder die participeert vormt een tijdelijk onderdeel van het collectief, past de vorm van OUTLINE aan en rekt haar kaders op.

Publicatie OUTLINE#1

Eén van de eerste gesprekken die we in Sarajevo voerden ging over ervaring versus analyse. Onze toen nog onbekende gesprekspartner –en inmiddels onze vriend– vertelde ons een anekdote over een briefwisseling tussen de filosoof Slavoj Žižek en Nadezhda Tolokonnikova, prominent lid van Pussy Riot, toen laatstgenoemde vast zat als politiek gevangene. In de correspondentie tussen de twee beseft Žižek dat zijn theoretische analyse, die hij in zijn schrijven trachtte toe te passen op de benarde situatie van Tolokonnikova, niets waard is:

“…I feel guilty writing this: who am I to explode in such narcissistic theoretical outbursts when you are exposed to very real deprivations?”

Een vraag die ons gesteld werd, en die we later onszelf sindsdien veel gesteld hebben, was “wat doen jullie hier, en wat hebben jullie ons te bieden?” Die eenvoudige en directe vraag heeft de rest van ons verblijf op scherp gezet. Deze zelfreflectie was tegelijkertijd een reflectie op het fenomeen van de kunstenaarsresidentie. Reizen en vreemde plekken ontwaren is een onmisbaar onderdeel geworden van zelfontplooiing en zelfontwikkeling van de kunstenaar. Dit kan echter ook iets roofzuchtigs in zich dragen; een zoektocht naar voeding op andermans bodem. We vonden het daarom van belang om onszelf en onze positie continu te blijven bevragen; waarom bewegen we ons door deze stad, welke verhalen mogen we vertellen, en wat hebben we te bieden

De recente geschiedenis van Sarajevo is roerig en kent veel gruwelijkheden. Op deze verhalen wilden we ons echter niet focussen, ze zijn niet van ons. Een aantal mensen die we ontmoetten waren bang dat we de stad wilden subjectiveren, dat we een week lang de kogelgaten in de muren en de nooit wederopgebouwde ruïnes zouden fotograferen en ze, terug in Nederland, in een witte kubus zouden exposeren voor een westers publiek, zonder wederkerigheid. Dit wilden we ten alle tijde voorkomen.

Wij dachten er goed aan te doen hier met een redactioneel oog naar te kijken en wat ‘verbeteringen’ te opperen maar –wat weten wij daar nu eigenlijk van?

Ondanks de beste intenties, hebben we onszelf ook moeten terugfluiten. Een tekenend voorbeeld hiervan is het moment waarop wij kunstenaar en curator Smirna Kulenović uitnodigden om iets bij te dragen. In haar essay Real Art Comes From Real Frustrations deelt ze haar persoonlijke ervaringen en gedachten over de culturele scene in Sarajevo en over de tijd die wij samen met haar hebben doorgebracht. Wij dachten er goed aan te doen hier met een redactioneel oog naar te kijken en wat ‘verbeteringen’ te opperen maar –wat weten wij daar nu eigenlijk van? Dit moment van frictie heeft uiteindelijk geresulteerd in twee essay’s in de meest eerlijke vorm; het origineel van Smirna inclusief onze goedbedoelde suggesties en een brief door Maite getiteld Dear Smirna over wat haar bijdrage en de gezamenlijke tijd in Sarajevo in haar heeft losgemaakt.

Om deze ontmoetingen te ontketenen hebben we in Sarajevo acht evenementen georganiseerd. De eerste hiervan was een wandeling door de stad door middel van de theorie van de dérive, een vorm van dwalen door een stedelijke omgeving, ontworpen door de Franse situationist Guy Debord. Er kwamen twee mensen op af: we hadden mooie gesprekken over architectuur, politiek, onze verschillen en overeenkomsten –en het waren uiteindelijk deze ontmoetingen die ervoor zorgden dat we een dialoog konden aangaan, welke we vervolgens collectief hebben kunnen samenbrengen in de latere publicatie.

Outline, Kriterion, Sarajevo, Bosnia Herzegovina, 2017, Graphic Desing, Photography, Derive, Guy Debord, cultural exchange

Een ander event wat we initieerden was een poging tot het horizontaliseren van de traditionele artist talk. Het succesverhaal inruilen voor het procesverhaal, hieruit ontstond het concept Anything Makes Sense.

Wanneer je je in een proces bevindt, raak je geïnspireerd door heel veel verschillende dingen. Een deel daarvan zal te herkennen zijn in het eindresultaat, een deel ervan zal ergens achterin je hoofd verdwijnen, maar behoudt haar kwaliteit. We nodigden alle aanwezigen uit om iets te delen, en trachtten zo de klassieke vorm van de lezing om te draaien. In eerste instantie op een avond in een informele setting en later ook in blogvorm op onze website. Van kunstwerken tot ervaringen, van boeken tot muziek.

Omdat we ons realiseerden dat veel van onze evenementen de nodige participatie vroegen van onze bezoekers kozen we er ook voor iets laagdrempeligers te organiseren; een Short Film Night in de bioscoop Kriterion Sarajevo. Hier toonden we voor een bijna volle zaal korte films door makers wonend in Bosnië-Herzegovina en Nederland. De laagdrempeligheid van deze avond heeft het balletje verder doen rollen.

Terug in Nederland hebben we deze fragmenten uitgewerkt, in de vorm van een publicatie gegoten, en in januari 2018 gepresenteerd in galerie SKLOP in Sarajevo.

Na een maand in Sarajevo, het organiseren van evenementen, het faciliteren van uitwisseling tussen individuen en het maken van nieuwe vrienden, bevonden we ons met een stapel fragmenten die ons verblijf in deze stad symboliseerden, en waarvan we dachten dat ze het delen waard waren. Een verzameling aan kunstprojecten, essays en werk van zowel de mensen die we ontmoet hebben, als van onszelf.

Presentatie publicactie OUTLINE#1, voordracht door Maite Vanhellemont

Terug in Nederland hebben we deze fragmenten uitgewerkt, in de vorm van een publicatie gegoten, en in januari 2018 gepresenteerd in galerie SKLOP in Sarajevo. Ook deze presentatie stond in het teken van ontmoeting en uitwisseling. In de context van een expositie vonden performances, een voordracht en muziek plaats. We eindigden het openingsweekend met een gesprek tussen verschillende kunstenaars, curatoren en andere deelnemers uit de culturele scene van Sarajevo. Dit gesprek werd geleid door Sandra Bradvić (oprichter SKLOP) en was gericht op het identificeren en aanpakken van enkele van de meest verzwarende werkomstandigheden op het gebied van cultuur in Sarajevo en Bosnië-Herzegovina in het algemeen maar bovenal, om gezamelijk vooruit te kijken.

Presentatie publicactie OUTLINE#1, lperformance door Smirna Kulenović.

OUTLINE #1 is de kristallisatie van onze bevindingen in deze stad, en tracht fragmenten van onze ontmoetingen, onze bevindingen en de huidige staat van het culturele en politieke landschap te communiceren. Het verzamelt op subjectieve wijze stukjes en beetjes van Sarajevo zoals wij haar leerden kennen. Het vormt geen helder verhaal met een mooie structuur en evidente conclusies, maar toont de verschillende perspectieven vanuit en op een stad. We hopen dat de bundeling hiervan kan uitmonden in nieuwe dialogen en samenwerkingen.

OUTLINE is nog altijd actief als platform; Na ons verblijf in Sarajevo volgde in de zomer van 2018 een residentie Bekegem (BE) voor Kunstenfestival Plan B en organiseerde we in januari 2019 opnieuw een filmavond, ditmaal in samenwerking met Kriterion Amsterdam. Het meest recentelijk afgeronde project is een briefwisseling tussen Jan-Pieter en Smirna Kulenović, waarvan de publicatie is gepresenteerd op de laatste editie van het Coventry Biennial of Contemporary Art. Daarnaast vullen we onze –recentelijk vernieuwde– website geregeld aan met nieuwe bijdragen. We staan altijd open voor gesprekken, ideeën of ontmoetingen anderszins.

www.outline.jetzt
instagram: @outline.platform
facebook: /outline.platform