Foto↑: Bij elke column in de serie rechtReeKs kiest de Kunstenbond een passende afbeelding gemaakt door één van haar aangesloten kunstenaars, die geen relatie heeft met de kwesties in het artikel. Dit keer: Dace Satre Sietina, de kern
Gefeliciteerd, je bent afgestudeerd! Een bijzonder moment (trots!), maar ook één vol nieuwe vragen: ‘wat nu’? De wereld ligt aan je voeten en dat is ook veel. Je bent nu niet alleen kunstenaar, maar ook ondernemer, onderhandelaar én je eigen jurist. Geen paniek. Hier zijn zes basics die je meteen op voorsprong zetten. Met deze praktische tips hou je als kunstenaar zelf de regie – over je werk, je rechten en je toekomst.
1. Bescherm je werk: zet je naam erop
Het klinkt simpel, maar is zó belangrijk. Degene die als maker op een werk wordt vermeld, heeft daarop in principe de rechten. Zet dus altijd je naam op je werk, bij voorkeur samen met de datum waarop je het hebt gemaakt. Zo claim je wat van jou is. Waarom dat zo belangrijk is? Als auteursrechthebbende bepaal jij als enige wat er met je werk gebeurt. Jij beslist of en hoe het werk mag worden gebruikt, door wie, waarvoor, en onder welke voorwaarden.
2. Zorg dat je op tijd de afspraken vastlegt
Hou altijd in gedachten dat het belangrijk is om afspraken te maken en zorg ervoor dat je niet aan het werk gaat voordat deze helder zijn. Ga dus tijdig in gesprek. Mondelinge afspraken zijn moeilijk te bewijzen. Leg daarom schriftelijk vast wat je gaat doen, wanneer en wat het kost. Dat kan ook een laagdrempelig mailtje zijn waarin je de afspraken beschrijft en vraagt om een reply met een akkoord.
3. Denk na over je verdiensten
Bij een betaalde opdracht moet duidelijk zijn waar de vergoeding voor is. Het helpt om je offerte, begroting of afspraken zo in te richten dat duidelijk is welke werkzaamheden onder het budget vallen en deze uit te splitsen in zoveel mogelijk posten. Een vergoeding voor extra werk, zoals aanvullende eisen, toegevoegde vergaderingen of doordat je opdrachtgever de benodigde informatie te laat aanlevert, krijg je dan een stuk makkelijker voor elkaar.
Als auteursrechthebbende bepaal jij als enige wat er met je werk gebeurt
Is er geen geld beschikbaar, vraag dan tóch of er budget is. Exposure betaalt je huur niet. Is er geen vergoeding mogelijk, kijk dan of je iets anders kunt afspreken. Er mag best iets staan tegenover het gebruik van je werk. Misschien kan de curator je introduceren bij relevante contacten of is er wel ergens een potje voor materiaal. Denk creatief, en wees niet bang iets terug te vragen. Check ook de richtlijn kunstenaarshonorarium.
4. Werk je samen met andere makers? Voorkom gedoe achteraf
Je hebt net een prachtige installatie gemaakt met een klasgenoot. Top! Maar wie beslist straks over het exposeren ervan? Of wat er gebeurt als jullie ruzie krijgen? Als je samen een kunstwerk maakt ontstaat er een gemeenschappelijk auteursrecht en mag het werk alleen met toestemming van alle makers worden gebruikt. Maak daarom op tijd afspraken over wat je doet als je er samen niet uitkomt en hoe je afscheid neemt als dat niet tot een oplossing leidt. Dit voorkomt dat het werk op de plank moet blijven. Spreek bijvoorbeeld af dat beiden het werk mogen gaan gebruiken of juist dat dan het auteursrecht wordt overgedragen aan de ander.
5. Gebruik van jouw werk? Alleen met jouw toestemming
Wil iemand je werk exposeren, op een flyer zetten of in productie nemen? Dan is jouw toestemming nodig. Je kunt die geven met een licentie, dat is een afspraak over wat iemand met je werk mag doen, voor hoe lang, op welke plek en tegen welke vergoeding.
6. Vraag hulp. Echt waar
Soms is het lastig om te weten wat je rechten zijn of wat redelijk is. De Kunstenbond is er dan voor jou. Je kunt lid worden voor juridisch advies, hulp bij contracten of gewoon om te sparren. Je hoeft het niet allemaal zelf uit te zoeken.
Welkom aan het begin van je carrière!
Dutch 
English