SPiTS

Ruim 30 jaar geleden werd de spits van de toren van de Sacramentskerk in Tilburg verwijderd. Het bevond zich in een te slechte staat. Jaren later verloor het gebouw zijn functie als kerk en werden er plannen gemaakt voor een nieuwe bestemming. In 2015 werd besloten om de kerk grotendeels te slopen ten gunste van woningbouw maar de kerktoren, weliswaar zonder spits, bleef staan. Recent is een nieuw hoofdstuk aan de biografie van deze toren toegevoegd: hij kreeg een glazen spits met daarin een lichtkunstwerk van Sigrid Calon. Een bijzondere opdracht, vond Esther Didden en ze nam contact op met Calon. 

“Zonder betrokken buurtbewoners was dit lichtwerk er niet geweest,” vertelt Sigrid Calon, “dankzij hun inzet en jarenlange uithoudingsvermogen heeft de toren nu een spits én een kunstwerk”. Hoe zit dat? De buurt kwam jaren geleden in verzet toen er sloopplannen dreigden. De Sacramentskerk is immers zowel architectonisch als historisch een waardevol gebouw aan een van de belangrijkste verkeersassen van Tilburg.Herbestemming leek de buurt een betere optie en de Stichting Spits Armhoefse Akkers, vernoemd naar de wijk waarin het zich allemaal afspeelt, werd opgericht. De stichting schreef een prijsvraag uit om de toren een nieuwe ‘kroon’ te geven. Er kwamen tachtig inzendingen binnen met uiteenlopende ideeën voor een nieuwe spits. Een van de plannen was al snel favoriet bij zowel bestuur als bewoners: de glazen spits van architect Jos ten Brink waarbinnen een lichtkunstwerk gerealiseerd moest worden. Voor het lichtkunstwerk moest dan een aparte opdracht worden uitgeschreven. En zo geschiedde. Er werd een klassieke spits gerealiseerd zowel qua vorm als qua hoogte maar niet qua materiaal. Het silhouet van de kerktoren klopte weer, de toren was een herkenningspunt geworden. Toen volgde stap twee, een kunstwerk.

Calon had alle gebeurtenissen van de spitsloze toren van dichtbij meegekregen, ze woonde namelijk in dezelfde straat. De oproep om plannen in te dienen voor de spits had ze bewust aan zich voorbij laten gaan, ze vond dat ze er letterlijk te dichtbij stond. Calon verhuisde naar een andere straat en dacht niet meer aan de spits. Tot ze benaderd werd door Pieter Siebers, zeer betrokken buurtbewoner en bestuurslid van de stichting. Hij benaderde haar voor het lichtkunstwerk in de glazen spits en wilde weten of ze daar interesse in had. Dat had ze, ze voelde zich verbonden met de wijk en door haar verhuizing had ze gevoelsmatig de juiste afstand om zich vol overgave in te zetten voor het maken van een goed kunstwerk. Al snel had ze in de gaten dat de glazen torenspits zijn eigen specifieke technische uitdagingen met zich meebracht. De toelopende spits, de hoogte en het gegeven dat het werk van vier kanten te bekijken moet zijn, maakten de opdracht interessant maar ook complex. In een vroeg stadium betrok ze Coen Klösters van NAP Labs erbij. Zij had de ideeën, hij was in staat dit technisch te realiseren.

Net zoals in haar eerdere werk heeft Calon gebruik gemaakt van een aantal spelregels en richtlijnen. SPiTS bestaat uit zeven grafische basiselementen: lijnen, rechthoeken, cirkels, veelhoeken en combinaties hiervan. Elke dag van de week heeft zijn eigen element. Daarnaast houdt het lichtwerk gelijke tred met het principe van de klok: de zeven elementen zijn variabel en vormen zich in de loop van een uur. Dit veranderingsproces gaat traag en is alleen waarneembaar als je als voorbijganger langer blijft kijken. “Elke vorm heeft een compositie als een langzame dans, de vorm beweegt op de tijd en daardoor heel traag.” licht Calon toe.  Het coderen van de vormen en composities was een technisch complexe zaak, bedenk dat vier zijden van de spits om vier beamers vragen, de hoogte van de spits vijftien meter is, en het licht acht meter moet kunnen bestrijken om goed zichtbaar te zijn.

Klösters en zijn team schreven de software die projectie van de elementen in de spits mogelijk maakten. De beelden worden van binnenuit op de schuin toelopende zijden van de spits geprojecteerd via een beamer met een zogenoemd fisheye lens. In de applicatie van Klösters moest Calon alle veranderende elementen gedurende alle uren van de week handmatig invoeren en bepalen, en de computer rekent dit dan om naar projectie. Een zeer arbeidsintensief proces. Per dag en per vorm heeft Calon zeven verschillende variaties gemaakt. Elk kwartaal gaf ze een eigen kleurschema waardoor er meer variatie is. In samenwerking met Marketing Tilburg krijgt het lichtwerk vijf keer per jaar een aanpassing, op speciale dagen past Calon de kleur aan. Dat kan roze maandag zijn, maar ook het Kerst- of Suikerfeest, of een ander gedenkwaardig moment. Zoals recent het afscheid van de burgemeester, toen kleurde het werk blauw en geel, de kleuren van de vlag van Tilburg.