Foto↑: Bij elke column in de serierechtReeKs kiest de Kunstenbond een passende afbeelding gemaakt door één van haar aangesloten kunstenaars, die geen relatie heeft met de kwesties in het artikel. Dit keer: Monique Broekman Privat
Onlangs sprak ik een beeldend kunstenaar die jaren geleden een mail kreeg van een buitenlandse uitgever: of ze zijn illustratie mochten gebruiken voor een boekomslag. Vereerd gaf hij toestemming en liet het beeld kosteloos gebruiken. Een jaar later kreeg hij opnieuw een mailtje. Dit keer met het verzoek om zijn bankrekeningnummer. Een paar dagen later stond er een bedrag op zijn rekening. Een flink bedrag, omgerekend bijna twee maandsalarissen.
De man dacht eerst dat het een fout was. Tot hij de omschrijving zag. “Dank je wel”, stond er. Vanaf dat moment besloot hij zichzelf financieel serieuzer te nemen en zijn werk ook zakelijk op waarde te schatten. Toen ik de kunstenaar vroeg of hij was aangesloten bij Pictoright keek hij me verrast aan. Zijn werk bleek nog meer waard.
Het kan goed zijn dat jij ook recht heb op een onverwachte vergoeding. Wordt je werk bijvoorbeeld afgebeeld in boeken, tijdschriften, kranten of op tv – in Nederland of in het buitenland? Worden jouw foto’s, illustraties of kunstwerken gepubliceerd? Dan kun je daar wel eens recht op hebben. Ook als je dit werk in opdracht hebt gemaakt of ooit hebt verkocht.
Praten over geld voelt soms ongemakkelijk
Het gaat hier om de collectieve rechten: vergoedingen op basis van je auteursrecht die niet door jou als individu zijn te innen. Denk aan leenrecht (de vergoeding voor uitleningen van je werk via de kunstuitleen, of voor boeken waarin je werk wordt afgebeeld door bibliotheken), de kopieervergoeding (voor het maken van kopieën door bijvoorbeeld bedrijven en onderwijsinstellingen), de thuiskopievergoeding (voor privégebruik van je werk, bijvoorbeeld iemand die er een foto van maakt met zijn telefoon of een plaatje opslaat op de laptop), de kabelvergoeding (voor de verspreiding van beelden via de kabel) en meer. Deze worden door allerlei organisaties geïnd en daarna via Pictoright aan beeldmakers uitgekeerd.
Om hier aanspraak op te kunnen maken moet je je aansluiten bij Pictoright. Soms ontvang je een vergoeding automatisch, bijvoorbeeld als je werk is uitgeleend via een kunstuitleen. In andere gevallen is het belangrijk om je werk op te geven, zodat het kan worden meegenomen in de verdeling. Hiervoor lever je jaarlijks een overzicht aan van publicaties waarin je werk is gebruikt. Aansluiting is gratis. Alleen als je een bedrag krijgt uitgekeerd, houdt Pictoright een percentage in voor de organisatiekosten (10%).
Ook als erfgenaam van een kunstenaar kun je je aansluiten. Het auteursrecht blijft namelijk tot 70 jaar na overlijden van kracht.
Praten over geld voelt soms ongemakkelijk. Maar geld is ook waardering
En niet onbelangrijk: bij aansluiting voor de collectieve rechten regelt Pictoright alleen de vergoedingen die je niet individueel kunt claimen. Dit staat volledig los van afspraken die je met opdrachtgevers maakt of wil maken. Je blijft zelf baas over hoe je je werk verkoopt of beschikbaar stelt en je opdrachtgever, of de gebruiker van je werk, wordt ook niet individueel gefactureerd. Je hoeft dus niet bang te zijn invloed te verliezen, jezelf uit de markt te prijzen of je zakelijke afspraken te moeten aanpassen.
Hoe het afliep met de vergoeding voor de illustratie op de boekomslag? De rechten voor boeken, tijdschriften, kranten en televisie worden tot vijf jaar terug uitgekeerd. Omdat het boek nog steeds in omloop was, leverde zijn aansluiting de kunstenaar direct iets op. Dit was dus een waardevolle stap.
Praten over geld voelt soms ongemakkelijk. Maar geld is ook waardering. En het stelt je in staat om te blijven maken.
In rechtReeKs neemt de Kunstenbond, vakbond voor kunstenaars en iedereen die werkt in de culturele en creatieve sector een juridisch onderwerp onder de loep dat essentieel is voor de beroepspraktijk van kunstenaars en andere creatieven. Advocaat Jet Hootsmans vindt het hoog tijd om het eens te hebben over geld. Het auteursrecht is er niet alleen om je werk of reputatie te beschermen, maar ook om geld mee te verdienen. En dat kan op meerdere manieren. Deze column is daarom onderdeel van een tweeluik.
Dutch 
English