In rechtReeKs neemt de Kunstenbond, vakbond voor kunstenaars en iedereen die werkt in de culturele en creatieve sector, een juridisch onderwerp onder de loep dat essentieel is voor de beroepspraktijk van de kunstenaar. Deze editie wordt je weer meegenomen in de wereld van aansprakelijkheid, maar dan vanuit een ander perspectief dan twee edities terug: wat gebeurt er als jouw werk wordt beschadigd? Advocaat Jet Hootsmans legt het uit.
Bij elke tekst in de serie rechtReeKs kiest de Kunstenbond een passende afbeelding gemaakt door één van haar aangesloten kunstenaars, die geen relatie heeft met de kwesties in het artikel. Dit keer: Yvonne Dröge Wendel, Black Ball, Toulon 2014
Als het gaat om beschadigde kunstwerken, kijk ik nergens meer van op. Een etentje in een galerie dat uit de hand loopt en eindigt met een dansje tegen een keramisch werk, een wollen kunstwerk in een museum dat langzaam wordt opgegeten door de motten, een festivalbezoeker die van een kunstinstallatie springt waardoor het instort – ik heb het zien langskomen. En wat te denken van het transportbedrijf dat met man en macht een kunstwerk in een te kleine kist probeert te persen, de vrachtwagenchauffeur die een kunstwerk niet goed vastzet en een te scherpe bocht neemt of de zorgvuldig opgeslagen installatie die door een ijverige schoonmaker wordt weggegooid? Kunst overleeft oorlogen en de tand des tijds, maar een gewone dag met de daarbij horende menselijke onhandigheid kan knap lastig zijn.
In principe zijn dit allemaal situaties waarbij je als maker niet zelf verantwoordelijk bent voor de schade. Het handelen (of nalaten) van iemand anders is hier immers de oorzaak: iets gaat per ongeluk kapot, er is niet zorgvuldig genoeg te werk gegaan of een afspraak wordt niet nagekomen.
Als je dit alles zo bekijkt, dan lijkt het ook redelijk dat de ander voor de schade opdraait. Neem de transporteur die het kunstwerk niet goed had vastgezet. De kunstenaar was daar op geen enkele manier bij betrokken. De schade die daardoor was veroorzaakt, is dan ook terecht en bijna moeiteloos vergoed.
Kunst overleeft oorlogen en de tand des tijds
In andere zaken kan dit lastiger zijn. Denk aan de situatie dat de ander in de overeenkomst zijn aansprakelijkheid heeft uitgesloten. Tot op zekere hoogte mag dat.
Ik neem hier het risico om in herhaling te vallen. Of is het de kracht van herhaling? Hoe dan ook: ook hier geldt dat het belangrijk is om goed te kijken met welke afspraken je instemt. De neiging bestaat om snel een contract te ondertekenen met het idee dat alles wel goed komt. De realiteit is dat je bij schade, achteraf met lege handen kunt komen te staan. Zeker voor zelfstandigen kan dit grote gevolgen hebben.
Wees kritisch als het gaat om aansprakelijkheid. Zorg ervoor dat je niet akkoord gaat met afspraken waarin de opdrachtgever iedere aansprakelijkheid uitsluit of tot een onredelijk laag bedrag beperkt, vooral als het niet in verhouding staat tot het risico dat jij als kunstenaar loopt. Wat in de ene situatie een redelijk bedrag is, kan in een andere situatie onredelijk blijken.
Ook hier geldt dat het belangrijk is om goed te kijken met welke afspraken je instem
Het is in ieder geval niet toegestaan om aansprakelijkheid contractueel uit te sluiten voor schade die is ontstaan door opzet of bewust roekeloosheid. Dus schade die niet voortkomt uit een vergissing, maar die bewust of met volledig besef van de gevolgen is toegebracht. Deze kun je altijd verhalen.
Als je twijfelt over wat je ondertekent, neem dan de tijd om het contract goed door te lezen. Schroom niet om advies in te winnen. Vaak is het mogelijk om voorwaarden aan te passen of daarover te onderhandelen. Beter voorkomen dan genezen klinkt misschien cliché, maar er zit absoluut een kern van waarheid in. En ja, dat is ook een cliché maar dat neem ik graag voor lief.
The devil is in the details.
Dutch 
English